مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

گنایس‌های حاشیه­ی شمالی دریاچه­ی سد زاینده­رود از نظر ساختار زمین­شناسی در پهنه­ی زمین­ساختی سنندج – سیرجان قرار گرفته است. این گنایس‌ها همراه با توده‌های متابازیت و مرمرهای فنژیت‌دار بخشی از واحدهای فشار بالای همتافت دگرگونی شمال شهرکرد را تشکیل می‌دهند. از نظر کانی‌شناسی این سنگ‌ها دارای کوارتز، گارنت، فنژیت، بیوتیت، فلدسپار قلیایی، آلبیت، تورمالین و روتیل به همراه دانه­های زیرکن هستند. به منظور شناخت خاستگاه آذرین (ارتو) یا خاستگاه رسوبی (پارا) این گنایس‌ها، از شواهدی نظیر روابط صحرایی (تناوب واحدهای سنگی وابسته به گنیس‌های مورد بررسی)، کانی‌شناسی و از شواهد ژئوشیمیایی نظیر نمودار P_۲O_۵/TiO_۲ در مقابل MgO/CaO، مقادیر نیگلی ‍c در برابر al-alk، ti و al-alk، فراوانی Cr و Ni استفاده شدند که تمامی شواهد دال بر وجود پروتولیت رسوبی (پارا) برای گنیس‌های مورد بررسی است. مجموعه­ی کانی‌شناسی یک پروتولیت رسوبی (پاراگنایس) را نشان می‌دهد. ترکیب شیمیایی سنگ خاستگاه، حاصل از منابع آذرین فلسیک پوسته­ای تکامل یافته است که در نمودار Cr در مقابل Ni نمونه­ها تماماً در گستره­ی اواخر آرکئن تا بعد از آرکئن قرار گرفته­اند. شواهد بدست آمده (بویژه شواهد ژئوشیمیایی) نشان می‌دهند که این سنگ­ها برخلاف آنچه قبلاً ارتوگنایس­هایی با سن اوایل نئوپروتروزوئیک تصور شده، دارای خاستگاه رسوبی هستند. پروتولیت این سنگ‌ها در موقعیت زمین­ساختی حاشیه­ی فعال قاره­ای یا حوزه­ی پشت کمان تشکیل شده است.