مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کوه چهلتن، در 16 کیلومتری جنوب غرب شهرستان بردسیر (استان کرمان) واقع شده و بخشی از مجموعه آتش فشانی هزار (کمربند ارومیه - دختر) با سن ائوسن است. سنگ­های منطقه­ی مورد بررسی شامل تناوبی از گدازه، سنگ­های پیروکلاستیک و اپی کلاستیک و توده­های نفوذی متعدد هستند. گدازه­ها بیشتر از جنس بازالتیک آندزیت و بازالت بوده و در آنها بلورهای درشت پلاژیوکلاز و کمی بلور پیروکسن در یک زمینه­ی ریزدانه تا شیشه­ای دیده می­شود. بر اساس بررسی­های ژئوشیمیایی، گدازه­های منطقه به سری ماگمای آهکی- قلیایی و پتاسیم آهکی- قلیایی بالا وابسته­اند و در نمودارهای هارکر، روندی ترکیبی پیوسته را نشان می­دهند که می­تواند حاصل تبلور جدایشی کانی­هایی نظیر الیوین باشد. در نمودارهای عنکبوتی گدازه­های منطقه، بیهنجاری­های منفی Nb، Ti، Ta، HFSE و HREE و مثبت Ba، Rb،  Th، LREE و Sr به خوبی دیده می­شوند. این حالت، مشابه ویژگی­های ماگماهای وابسته به مناطق فرورانش بوده و پدیده­ی آلایش پوسته­ای را در سنگ­ها نشان می­دهد. بر اساس بررسی­های سنگ­زایی، گدازه­های منطقه به حاشیه فعال قاره­ای وابسته­اند و همه­ی آنها خاستگاه مشترکی دارند. این بررسی­های نشان داد که ماگماهای مادر سنگ­های منطقه، احتمالاً در اثر ذوب بخشی یک گوشته­ی دگرنهاد، در محیط فرورانشی ایجاد شده­اند.