مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

اکسایش کانی­های سولفیدی موجود در زغال­سنگ و باطله­های معدنی آن منجر به تشکیل زهاب اسیدی معدن می­شود. تبخیر، اکسایش، رقیق­شدگی و خنثی­سازی زهاب اسیدی تولید شده باعث تشکیل کانی­های ثانویه خواهد شد. این کانی­ها به دلیل گستردگی زیاد سطحی توان ذخیره­سازی سولفات و بسیاری از فلزات را دارند. برای بررسی­های کانی‌شناسی و ‌ژئوشیمی کانی­های زیست ­محیطی تشکیل شده از محل انباشت باطله­ی کارخانه زغال­شویی وطنی و معدن زغال­سنگ گلندرود نمونه‌برداری شد. براساس نتایج پراش پرتوی ایکس کانی‌های اپسومیت، هگزاهدریت، ژیپس، هالیت، گوتیت، هماتیت، دولومیت، سیدریت، کائولینیت، مونت­موریویلونیت، ایلیت و کوارتز در فاز اصلی و ژاروسیت در فاز فرعی شناسایی شدند. نتایج تجزیه­ی ژئوشیمیایی حاکی از غنی­شدگی MgO و SO₃ و عناصر جزئی Co ,Cr ,Pb و Rb در کانی­های ثانویه نسبت به نمونه­ی معدن زغال و باطله­هاست. از طرفی عناصر جزئی Ni ,Zn ,Pb ,Cu ,Cr و Co در کانی­های زیست­ محیطی نسبت به­میزان کلارک و میانگین زغال­سنگ­های چین، آمریکا و جهان غنی­ شدگی دارد. کاتیون‌ها و آنیون‌های موجود در زهاب‌های معدنی باطله‌ها بر اساس نمودار گیبز از خاستگاه سنگ مادری است. بنابر مدل اشباع­شدگی هیدروژئوشیمیایی، در زهاب‌های باطله کارخانه­ی زغال شویی کانی‌های گوتیت، هیدروکسیدهای آهن، کلسیت و دولومیت در حال اشباع و سولفات‌های آهن مانند ملانتریت و ژاروسیت تحت اشباع هستند.