مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

در کانسار باریت اردکان، همراه با رگه­های معدنی باریت دو گروه کانی­های مس­دار شناسایی شده‌اند. کانیهای هیپوژن مس‌دار عبارتند از کالکوپیریت و کالکوزیت که پیریت آن را همراهی می‌کند، و کانیهای سوپرژن عمدتاً شامل سولفیدهای ثانوی مس (از قبیل کوولیت، یاروویت و آنیلیت) کربنات‌های مس‌دار (مالاکیت و آزوریت) و اکسیدهای مس (کوپریت) هستند. کالکوپیریت مهم‌ترین کانی مس‌دار است که به کانیهای سوپرژن مس‌دار دگرسان شده است. پدیده تارنیش (کدر شدگی) به‌صورت هاله و رگچه‌هایی در طول درزها، شکستگی‌ها و مرز دانه‌های کالکوپیریت دیده می‌شود. این پدیده با رنگهای آبی پررنگ، آبی کم­رنگ، صورتی، زرد و خاکستری تیره بر روی کالکوپیریت قابل مشاهده است. فازهای تشکیل دهنده تارنیش در کالکوپیریت به طریق SEM-EDXA مورد مطالعه قرار گرفته است. توالی دگرسانی کالکوپیریت طی فرآیند اکسایش به­صورت زیر است: کالکوپیریت (₂CuFeS)، کوولیت (CuS)، یاروویت (₈S₉Cu)، اسپیونکوپیت (₂₈S₃₉Cu)، گیریت (S_6/1Cu) و آنیلیت (S_75/1Cu). یعنی هوازدگی و اکسایش سبب ایجاد یک سری تغییرات از کالکوپیریت تا آنیلیت شده است. این تغییرات شامل تغییر کلی در نسبت Cu/Fe و نسبت Cu/S است که نتیجه نهایی این تعییرات تشکیل کانیهای فقیر از آهن و گوگرد و غنی از مس است. طی هوازدگی کالکوپیریت به کوولیت، به طور هم آهنگ از میزان آهن کاسته شده و بر میزان مس افزوده شده است. با ادامه هوازدگی نسبت Cu/S از 9_/0 در کوولیت به 12_/1 در یاروویت، 45_/1 در اسپیونکوپیت، 64_/1 در گیریت و به 77_/1 در آنیلیت افزایش یافته است. هوازدگی کالکوپیریت در کانسار باریت اردکان عمدتاً به علت عملکرد واکنشهای پیلی است.