مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

سنگهای آتشفشانی اسیدی، بازی، و توده­های نفوذی هرزندات – دیوان داغی به صورت لکه­های پراکنده در شمال و شمالغرب مرند (هرزندات) و جنوب جلفا (کوههای قره گوز و دیوان داغی) با راستای تقریبی NW-SE رخنمون یافته­اند. مجموعه­های یاد شده زیر نهشته­های پیشرونده پرمین و با دگرشیبی آذرین پی پوشیده می­شوند. ترکیب سنگ­شناسی سنگهای آتشفشانی اسیدی درحد داسیت تا ریوداسیت و ریولیت، ترکیب سنگ­شناسی سنگهای آتشفشانی بازی در حد بازالت تا آندزیت بازالتی، و ترکیب سنگ­شناسی توده نفوذی در حد کوارتزسینیت است. کانیهای اصلی سنگهای آتشفشانی اسیدی و توده­های نفوذی اسیدی شامل کوارتز، پلاژیوکلاز، فلدسپار پتاسیم، و کانیهای اصلی سنگهای آتشفشانی بازی، شامل پلاژیوکلاز، پیروکسن، و در برخی نمونه­ها اولیوین است. کانیهای فرعی و عارضه­ای از بیوتیت، آمفیبول، پیروکسنهای سدیک، آپاتیت، اسفن، و زیرکن تشکیل شده­اند. جایگیری توده­های نفوذی به صورت دایک، سیل و استوکهای کوچک و کم عمق و به انواع A-type تعلق دارند. بررسیهای دقیقتر نشان می­دهد که سنگهای آتشفشانی اسیدی همخون با توده­های نفوذی بوده و هر دو به انواع A₁ تعلق دارند. سنگهای آتشفشانی بازی در نمودارهای تفکیک کننده محیط زمین ساختی بازالتها در دو گستره بازالتهای اقیانوسی و بازالتهای درون قاره­ای قرار می­گیرند دو احتمال را تقویت می­کند: یا (1) از باقیمانده­های پوسته اقیانوسی پالئوتتیس اول­اند و یا (2) پیش از فورانهای اسید و نفوذ توده­های اسیدی در محیطهای پسابرخورد و درون صفحه­ای فوران کرده­اند. با توجه به سرشت شوشونیتی این بازالتها که بر پایه عناصر نامتحرک تعیین شده و عدم مشاهده شوشونیتها در محیطهای اقیانوسی، احتمال دوم مقبولتر است.