مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

منطقه ­­کوه­زر در بخش مرکزی کمربند ولکانیکی- پلوتونیکی خواف- بردسکن واقع در غرب تربت­حیدریه در استان خراسان رضوی قرار دارد. پی جوییهای گسترده دهه ­اخیر در کمربند یاد شده موجب شناسایی ذخایر­ مختلف مس- طلای نوع غنی از اکسید آهن (IOCG) از جمله در کوه­زر شده ­است. انواع توف­ و گدازه­های اسیدی تا حد­واسط (ترشیاری­زیرین)، در ناحیه گسترش دارند. توده­های نفوذی با ترکیب مونزونیت‌‌‍، گرانودیوریت و گرانیت در منطقه رخنمون دارند. کانی­سازی­ به­­صورت رگه­ای، داربستی، و برش­های­گرمابی در زونهای گسلی در راستای لغزشی درون سنگهای آتشفشانی و نفوذی رخ داده ­است. میانگین عیار طلا 02_/3 گرم در تن و ذخیره سنگ معدن با احتساب عیار کمینه 7_/0 گرم در تن، معادل 3 میلیون تن است. عیار مس در زونهای کانی­سازی درون توده­های نفوذی و پیرامون آن بین 3_/0 تا 1_/1 درصد است. کانیهای اصلی تشکیل ­دهنده مناطق کانی­سازی کوارتز و اسپکیولاریت (بیش از­30 درصد) بوده است ولی، انواع سولفیدها در سطح زمین اندک است. طلا به­صورت آزاد و همراه با کوارتز و اسپکیولاریت مشاهده می­شود. بر پایه بررسی ایزوتوپهای پایدار اکسیژن() در کوارتز و سیدریت و گوگرد () درکالکوپیریت، بررسی­های ­ژئوشیمیایی و دماسنجی، کانی­سازی طلا (± مس) از آبگون ماگمایی که سولفید آن بسیار کم و حالت فرا اکسایش داشته، صورت گرفته­ است. کانی­سازی منطقه کوه­زر به لحاظ پاراژنز، دگرسانی و ابعاد در سطح جهانی بی­نظیر است. با توجه به عدم وجود نمونه شناخته ­شده و مشابه در جهان، این کانسار نوعی جدید و متفاوت از کانسارهای مس- طلای نوع اکسید­آهن ((IOCG محسوب شده، و به نام ذخایر طلای غنی از اکسید­آهن (IOG) یا غنی از اسپکیولاریت معرفی و نام­گذاری می­شود. این کانسار، غنی­شدگی غیر­عادی طلا و عناصر کمیاب­خاکی­سبک (LREE)، و تهی­شدگی در مس دارد.