آقای بهزاد مهرابی، خانم نفیسه چقانه، آقای ابراهیم طالع فاضل،
دوره ۳۱، شماره ۲ - ( ۳-۱۴۰۲ )
چکیده
کانسار سرب-روی (-مس) چاهمیله با تناژ تقریبی یک میلیون تن و عیار ۱۵/۲ درصد سرب و روی در کمربند فلززایی یزد- انارک پهنه ایران مرکزی، واقع است. کانیسازی سولفیدی اولیه شامل گالن، اسفالریت، کالکوپیریت و پیریت در واحد مرمر دولومیتی مجموعه چاهگربه به سن تریاس میانی رخ داده است. ماده معدنی اغلب با بافتهای برشی، پرکننده فضای خالی، پراکنده و جانشینی شکل گرفته است. کانسنگ غیرسولفیدی کانسار چاهمیله در اثر اکسایش برونزاد کانیهای سولفیدی اولیه طی برهمکنشهای پیچیده چون راندگی زمینساختی، گسترش کارست، تغییرات سطح ایستابی و هوازدگی، در شرایط آب هوای گرم و خشک تشکیل شده است. مهمترین کانیهای غیرسولفیدی کانسار چاهمیله سروزیت، همیمورفیت، ولفنیت، میمتیت، اسمیتزونیت، مالاکیت و اکسی- هیدروکسیدهای آهن هستند. در کانسار چاهمیله، تشکیل اسیدسولفوریک و در نتیجه کاهش pH با اکسایش پیریت و سایر کانیهای سولفیدی، افزایش فشار دی اکسید کربن (PCO۲) سیالها در اثر خنثیسازی سیالهای اسیدی با سنگ میزبان کربناتی، آزادشدن یونهای سولفاتی و تهنشینی اکسی- هیدروکسیدهای آهن نقش مهمی در تشکیل کانسنگ غیرسولفیدی دارند. در شرایط اسیدی موجود، فلز روی از منطقه اکسایش مهاجرت کرده و در مناطق دورتر بهصورت کانیهای کربناتی (چون اسمیتزونیت و کمتر هیدروزنسیت با توجه به مقادیر PCO۲(g)) تهنشین شده، درحالیکه فلز سرب اغلب بهصورت سروزیت در منطقه اکسایش تهنشین و یا به سطح آهن III اکسیدهای آبدار جذب شده است. براساس یافتههای زمینشناسی، بافتی و کانیشناسی، کانسنگ غیرسولفیدی چاهمیله را میتوان از گروه کانسارهای غیرسولفیدی برونزاد، زیررده کانسارهای جانشینی مستقیم (کانسنگ سرخ) در نظر گرفت.
آقای ابراهیم طالع فاضل،
دوره ۳۱، شماره ۴ - ( ۱۰-۱۴۰۲ )
چکیده
بررسی شرایط زمینشیمیایی-فلززایی و کانیشناسی برای تفسیر شرایط اکسایش برونزاد، تحرک، جدایش و تهنشست دوباره فلزها در تشکیل ذخایر سرب و روی غیرسولفیدی اهمیت بسیاری دارد. کانسار سرب-(نقره) چنگرزه که در این پژوهش به عنوان یک الگو بررسی شده در سنگ میزبان دولستونهای برشی تریاس میانی در فاصله ۷۵ کیلومتری شمالشرقی اصفهان، واقع شده است. کانهزایی به دو صورت درونزاد سولفیدی و برونزاد غیرسولفیدی (اکسیدی، کربناتی و سیلیکاتی)، رخ داده است که فراوانترین کانیهای بخش برونزاد اسمیتزونیت، همیمورفیت، هیدروزینسیت، انگلزیت و سروزیت هستند. برپایه شواهد بدست آمده، جداسازی فلز بخش برونزاد در اثر تغییر تدریجی از ناحیه اکسایش اسیدی به شرایط قلیایی در سنگ دیواره کربناتی میزبان رخ داده است. پس از آن، تشکیل منطقه اکسایش در سنگ میزبان کربناتی با ایجاد "زره‌بندی" گالن توسط انگلزیت و چند واکنش بافر کننده pH تسهیل شده است. فعالیت بالای یونهای SO۴۲- در ارتباط با اسید سولفوریک طی مرحله اکسایش منجربه رسوب انگلزیت نامحلول و کاهش چشمگیر Pb۲+ در سیال باقی مانده میشود. براساس شواهد این پژوهش، محدود بودن آبهای جوی و سفرههای آب زیرزمینی عمیق از کانسنگ غیرسولفیدی در برابر انحلال بعدی محافظت میکند که درک این شرایط نقش مهمی در ردیابی ذخایر برونزاد غیرسولفیدی دارد.
