۱ نتیجه برای بنتونیت؛ مونتموریلونیت؛ درونزادی؛ داسیت؛ تراکی آندزیت.
اقای غلامرضا شجاع یامی، اقای خسرو ابراهیمی، اقای محمدحسین زرین‌کوب،
دوره ۲۷، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۸ )
چکیده
کانسار بنتونیت اسفزار در ۵۰ کیلومتری شرق بیرجند در استان خراسان جنوبی و در مرز شرقی پهنه لوت قرار دارد. این کانسار به دلیل لایهای بودن، حضور ژیپس و گستردگی در پیرامون منطقه مورد بررسی، از نوع درونزایی است. بررسی سنگنگاری و شیمی سنگهای میزبان نمونههای بنتونیتی نشان میدهد که این سنگها، داسیت و تراکی آندزیت هستند. کانیشناسی به روش پراش پرتوی X (XRD) ترکیب کانیهای رسی منطقه را از نوع مونتموریونیت سدیمی و کلسیم سدیمی همراه با پلاژیوکلاز، کریستوبالیت، ژیپس، مسکوویت، میکروکلین و کوارتز نشان میدهد. نمودارهای کاهیدگی- افزودگی بنتونیتها نسبت به سنگهای آتشفشانی میزبان نشاندهنده تهیشدگی قابل توجه پتاسیم و آلومینیم و تهیشدگی جزئی سدیم و کلسیم، همچنین افزودگی قابل توجه سیلیس و منیزیم و افزودگی جزئی آهن، تیتانیم و گوگرد است. مقدار عناصر سنگ دوست بزرگ یون از جمله روبیدیم، سزیم و باریم مانند پتاسیم در بنتونیت پایین است. استرانسیم از آنجا که میتواند جایگزین کلسیم شود غنیشدگی نمایانی را نشان میدهد. عناصری مانند مس، نیکل، کروم، وانادیوم و تیتانیوم به دلیل جذب سطحی مونتموریلونیت افزایش یافتهاند و از میان این عناصر، وانادیوم بیشترین غنیشدگی را دارد. عناصر خاکی نادر در نمونههای بنتونیتی روندی مشابه سنگ میزبان دارند، و تهیشدگی عناصر خاکی نادر سبک بیشتر از عناصر سنگین است. به نظر میرسد که مواد اولیه یا شیشه آتشفشانی در محیط آبی قرار گرفته و بین آب سرد و شیشه داغ واکنش شدیدی رخ داده که منجر به سردشدن سریع شیشه آتشفشانی و در نتیجه خلل و فرج در آن شده است. بعضی عناصر شیمیایی مانند کلسیم، آلومینیم و قلیاییها از آن شسته شدهاند. بدینترتیب، شیشه آتشفشانی دگرسان شده و بنتونیت از بازتوزیع Mg و Fe و دریافت Mg از آب دریاچه شکل گرفته است همچنین بازتوزیع Si سبب تهنشینی سیلیس بی شکل و کریستوبالیت شده است.
