پهنه کانی­زایی کمرتلار در منطقه گزیک در درون افیولیت ملانژهای زون جوش خورده سیستان، در خاور ایران قرار گرفته است. توده­های معدنی منگنزدار کمر تلار به شکل رخنمون­های ناپیوسته همراه با چرت­های رادیولاریتی و سنگ­های متااسپیلیتی هستند. شواهد صحرایی و بررسی ترانشه­های حفر شده در محل، نشان از کانه­زایی منگنز تا عمق کم و بدون گسترش جانبی پیوسته دارد. کانی­های منگنزدار آن براونایت، بیکسبیایت و پیرولوزایت، و باطله اصلی آن سیلیس است. کانه­های منگنز اغلب به صورت رگه­ای و رگچه­ای و نیامی­اند که شاهدی بر تحرک دوباره منگنز طی عملکرد محلول­های گرمابی است. در این شاخص سه سیمای کانی­زایی همزادی، درون­زادی و روزادی منگنز تشخیص داده شدند. این کانی­زایی در یک محیط ته­نشستی طی فرایندهای برون دمی در بستر اقیانوس رخ داده است.

منطقه­ی مورد بررسی در جنوب استان خراسان جنوبی، جنوب نهبندان واقع شده است. سه زون کانی­زایی به­صورت سه رگه در این منطقه وجود دارند که رگه­ی شماره­ی دو از آنتیموان به­صورت استیبنیت غنی است و دارای بی­هنجاری طلا و جیوه است. این زون از یک مجموعه­ی سیلیسی _ کربناتی همراه با استیبنیت، پیریت، کالکوپیریت و هیدروکسید آهن تشکیل شده است. بافت­های این رگه­ها، پر کننده­ی فضای خالی، برشی و کلوئیدی است. کانی­زایی در درون گسل­های عمیق ریشه در کنگلومرای کرم رنگ پالئوسن رخ داده است. این کنگلومرا دارای قاعده­ای از ته­نشست­های گونه­ی فلیشی و قطعاتی از افیولیت ملانژ است. گسل­های کانی­زایی شده دارای روند شمال باختری جنوب خاوری­اند. فعالیت آتشفشانی جوان با ترکیب داسیت و آندزیت رخ داده است. بر اساس شواهد زمین­شناسی صحرایی، بررسی­های میکروسکوپی و داده­های تجزیه­ی، کانی­زایی در یک سیستم وراگرمایی رخ داده است. تجزیه­ی شیمیایی، ناهنجاری­های آنتیموان، طلا و جیوه را در این پهنه­ها نشان می­دهد. عیار آنتیموان بین ۱۴ گرم درتن تا ۴۸_/۳۲ درصد، طلا بین ۲_/۱ تا ۴۷۲ گرم در هزار تن و جیوه بین ۱۵۰ گرم در تن تا ۸_/۱ درصد تغییر می­کنند.

توده­های نفوذی کم عمق منطقه­ی رچ در جنوب باختری بیرجند به درون مجموعه­ی افیولیت ملانژی کرتاسه فوقانی نفوذ کرده­اند. این سنگ­ها که دارای بافت غالب پورفیری با زمینه‌ای ریزدانه­ای­اند، در گستره­ی دیوریت و مونزونیت پورفیری قرار می­گیرند. فنوکریست‌ها حدود ۷۰ درصد سنگ را می­سازند و شامل پلاژیوکلاز و هورنبلند سبزند. پلاژیوکلازها از نوع آندزین، حاوی ماکل‌های آلبیتی، کارلسباد و دارای منطقه‌بندی مشخصی هستند که در بخش­های مرکزی به کربنات کلسیم دگرسان شده­اند. فنوکریست­های هورنبلند به­صورت موضعی به بیوتیت دگرسان شده­اند و دگرسانی پتاسیک ضعیفی را نشان می­دهند. میانگین نسبت Ce/Yb در این سنگ­ها برابر ۴۰_/۲۵ است و نشان دهنده­ی وابستگی نمونه­ها به یک کمان ماگمایی حاشیه قاره­ای است. بی­هنجاری منفی در عناصر با شدت میدان بالا (HFSE) نظیر Nb, P  و Ti  که از ویژگی­های ژئوشیمیایی کمان­های ماگمایی است نیز در این سنگ­ها مشاهده می­شود. بالا بودن نسبت­های LREE/HREE، و Sr/Y با میانگین ۱۴_/۳۸، و مقدار SiO_۲  همراه با نبود بی­هنجاری  فقدان آنومالی منفیEu   نشان می­دهند که این سنگ­ها شباهت زیادی به آداکیت­های غنی از سیلیس دارند. افزایش نسبت Sr/Y ناشی از  ذوب عمیق و در گستره­ی ناپایدار شدن پلاژیوکلاز و پایداری گارنت تعبیر می­شود. این ماگما می­تواند از یک خاستگاه اکلوژیتی یا گارنت آمفیبولیتی، حاصل از دگرگونی ورقه­ی اقیانوسی فرورانده شده­ی خاور ایران، سرچشمه گرفته باشد. سن این رخداد ماگمایی به روش زیرکن اورانیم _ سرب ، ۷_/. ± ۱_/۳۹ میلیون سال (اواخرائوسن) برآورد شده است.

سنگ مادر دایک­های رودنژیتی شده در منطقه­ی نائین، به­صورت آذرین (گابروهای پگماتوئیدی، میکروگابروها، دلریت­ها) و به میزان بسیار کمتر، دگرگون (آمفیبولیت) شکل گرفته­اند. بافت و ضخامت از پارامترهای تأثیر گذار بر رودنژیتی شدن این دایک­ها به شمار می­آیند. به­طوری که دایک­های گابروئی پگماتیتوئیدی و میکرو گابروهای کم ضخامت بیشر تحت تأثیر رودنژیتی شدن قرار گرفته­اند و مراحل ابتدائی تا پیشرفته رودنژیتی شدن ایستا (به­علت حضور کانی­های جانشینی اپیدوت، پرهنیت، هیدروگراسولار، زنوتلیت، کلریت منیزیوم­دار، ترمولیت و دیوپسید ثانویه) و نیز رودنژیتی شدن دینامیکی (به­علت حضور کانی­های رگه­ای زنوتلیت، پرهنیت و پکتولیت) را طی کرده­اند. در صورتی که دایک­های دلریتی و آمفیبولیتی شده به­دلیل دارا بودن بافت متراکم، تنها مراحل ابتدائی رودنژیتی شدن استایی (به­دلیل وجود کانی­های جانشینی اپیدوت، پرهنیت و هیدروگراسولار) را تحمل کرده­اند.

افیولیت ملانژ سورک در حاشیه­ی جنوب­غربی ایران مرکزی و در راستای گسل نائین - دهشیر - بافت قرار گرفته است. در دنباله­ی سنگ­شناسی، پریدوتیت­ها پایین­ترین واحد سنگی را به خود اختصاص داده­اند، پس از آن­ها گابروها و در نهایت سنگ­های آتشفشانی قرار دارند. اغلب پریدوتیت­های این منطقه از نوع هارزبورگیت هستند. لرزولیت که سنگ اولیه­ی گوشته است، دارای کانی اصلی الیوین، ارتوپیروکسن، کلینوپیروکسن و کانی­های فرعی کروم اسپینل و آمفیبول (پارگاسیت) است. ویژگی­های سنگ­نگاری و شیمی کانی­های این پریدوتیت­ها چگونگی سنگ­شناسی از لرزولیت به سمت هارزبورگیت و در نهایت دونیت را نشان می­دهند. میانگین مقدار SiO_۲ و Na_۲O سنگ­های آتشفشانی در این افیولیت ملانژ به ترتیب ۷۰ و ۵ درصد وزنی اندازه­گیری شده است. بررسی­های سنگ­شناسی و نیز رده­بندی این آتشفشانی­ها بر اساس عناصر اصلی، کمیاب و محاسبات نورماتیو نشان می­دهند که این سنگ­ها داسیت هستند. نمودارهای REE بهنجار شده به کندریت در این آتشفشان­ها الگویی مسطح تا روند صعودی نشان می­دهند ، LREEs نسبت به HREEs تهی شدگی دارند و نسبت La/Yb آن­ها کمتر از ۱ است که نشان دهنده­ی تولئیتی بودن ماگمای مولد آن­ها است. همچنین مقدار Hf/Zr، U و Pb این سنگ­ها نسبت به گوشته­ی اولیه بیشتر و مقدار Sr، Ti و Y آن­ها کمتر است. این اختلاف­ها به تاثیر شاره­های آزاد شده از لیتوسفر اقیانوسی فرورونده بر پریدوتیت­های گوشته نسبت داده می­شوند. واکنش­های گدازه/ سنگ سبب می­شوند که پس از ذوب کلینوپیروکسن لرزولیت­ها، ذوب نامتجانس ارتوپیروکسن آغاز شود که منجر به تشکیل الیوین­های واکنشی و افزایش SiO_۲ گداخته شده است. همه­ی این ویژگی­ها باعث شده تا افیولیت ملانژ سورک به افیولیت­های HOT (Harzburgite Ophiolitic Type) بالای زون فرورانش (حوضه­ی پشت کمان) نسبت داده شود.

منطقه­ی مورد بررسی در شمال غربی بیرجند، بخش شمالی زون جوش خورده­ی سیستان، در شرق ایران واقع شده است. رخنمون­هایی وابسته به یک مجموعه­ی افیولیت ملانژ در  این منطقه وجود دارد. اجزای سازنده­ی این مجموعه شامل هارزبورژیت، گابرو و بازالت اسپیلیتی به همراه سنگ­های نوع فلیش­اند. نتایج بررسی­های ریز پردازش الکترونی در هارزبورژیت­ها بیانگر این است که الیوین از نوع فورستریت (Fo_۹۰,۱۵-Fo_۹۰,۷۵)، ارتوپیروکسن از نوع انستاتیت (Mg^# = ۹۱,۵۸) ، کلینوپیروکسن از نوع اوژیت دیوپسیدی (Mg^# = ۹۵,۸) و اسپینل (با عدد کروم ۴۱) از نوع آلومینیوم کروم­دارند. ترموبارومتری کانی­های کلینوپیروکسن و اورتوپیروکسن، دمای تبلور پریدوتیت ها را ۱۰۰± ۱۰۱۶ درجه­ی سانتی گراد در فشار ۲۵ کیلوبار نشان می­دهد.