خانم سحر طربی، آقای سروش مدبری، آقای محمد هاشم امامی، آقای سید جمال شیخ ذکریایی،
دوره ۲۸، شماره ۱ - ( ۱-۱۳۹۹ )
چکیده
منطقه معدنی مؤمن آباد بخشی از پهنه بنتونیتی شرق ایران است که در واحدهای آتشفشانی ائوسن – الیگوسن تشکیل شده است. اسمکتیت و کریستوبالیت به عنوان فاز کانیایی اصلی و پلاژیوکلاز، فلدسپار قلیایی، پاراگونیت، زئولیت (هولاندیت و کلینوپتیولیت)، میکا- ایلیت و کوارتز نیز به عنوان فازهای فرعی در بنتونیتها حضور دارند. تصویربرداری الکترونی از ذرههای صفحهای بنتونیت، انبوهههایی را با ظاهری لخته شده و به صورت کروی و زاویهدار با بافت دانهذرتی نشان میدهند. طیفسنجی پراکنش انرژی پرتو ایکس (EDX) نشان میدهد که بنتونیتها از نوع مونتموریلونیت سدیم هستند. نتایج آزمونهای رئولوژی نشان میدهد که گرانروی ظاهری، گرانروی ناکشسان، نقطه تسلیم و استحکام ژلهای در نمونههای بنتونیتی ساده با وزن ۴/۳۰ گرم بیشتر از نمونههای با وزن ۸/۱۰ و ۴/۲۲ گرم است و نمونههای B۰۷ و B۰۴ با استاندارد API همخوانی نداشته، اما نمونه B۰۲ با ویژگیهای رئولوژی بهتر، قابلیت استفاده در صنعت حفاری را دارد. ویژگیهای رئولوژی و استحکام ژلهای در نمونههای فعالشده بهتر از نمونههای ساده است و سیالهای دربردارنده کربوکسیمتیلسلولز به علت ویژگی یونی بالای ذرات نسبت به دیگر پلیمرها، بهترین افزایشدهنده ویژگیهای رئولوژی هستند (نمونههای B۰۲ و B۰۴). اما نمونه B۰۷با استفاده از همه افزودنیها با استاندارد API همخوانی ندارد و نمیتوان از آن در صنعت حفاری استفاده کرد. بنتونیتی، از نظر ویژگیهای رئولوژی مانند گرانروی ظاهری، گرانروی ناکشسان، نقطه تسلیم و استحکام ژلهای در ۱۰ ثانیه و ۱۰ دقیقه از میان سه نمونه ساده B۰۲ با وزن ۴/۳۰ گرم به ترتیب با ۵/۸، ۵، ۷، ۵ و ۵ و همچنین با حضور پلیمر کربوکسیمتیلسلولز به ترتیب با ۲۵، ۹، ۳۲، ۱۴ و ۱۱ بهترین ویژگیها را بر اساس استاندارد API برای کاربرد در صنعت حفاری دارند.