مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

معدن فیروزه­ی نیشابور در 55 کیلومتری شمال­غربی شهرستان نیشابور استان خراسان رضوی واقع شده است. واحدهای سنگی که در منطقه رخنمون دارند شامل سنگ­های آتشفشانی و نفوذی حدواسط است که همه­ی آن­ها تحت تاثیر دگرسانی قرار گرفته­اند. این معدن نخستین کانی­سازی مس- طلا- اورانیم- عناصر نادر خاکی سبک نوع IOCG در ایران است. علاوه بر عناصر مس، طلا و اورانیم، این منطقه برای آرسنیک، مولیبدن، روی و توریم ناهنجاری بالایی دارد. ارزیابی ژئوشیمیایی- زیست محیطی نمونه­های رسوب­های رودخانه­ای در گستره­ی معدن و شرق آن نشان داد که در خاک منطقه آلودگی مس وجود دارد. در نمونه­های سنگی ناحیه­ی معدن­کاری بی­هنجاری نسبتاً بالایی از اورانیم (تا 35 گرم در تن) وجود دارد که از میانگین استاندارد یک گرم در تن بیشتر است. در نقشه­های تابش سنجی­هوایی ناهنجاری بالای اورانیم و توریم در منطقه وسیعی مشاهده می­شود. آلودگی نقره، جیوه و منگنز نیز در رسوب­های رودخانه­ای منطقه وجود دارند. ارزیابی نمونه­های آب آشامیدنی و مصرفی کشاورزی نشان می­دهد که خوشبختانه عناصر مس، سرب، روی، نقره، نیکل، منگنز، آنتیموان، جیوه و اورانیم در همه­ی نمونه­های آب کمتر از حد مجاز و مطلوب­اند. فقط در 2 نمونه مقدار آرسنیک کمی بیشتر از حد مجاز (10 میلی گرم در تن) است. آلودگی زیست محیطی منطقه از نظر عناصر رادیواکتیو و نیز آلودگی رسوب­های آبراهه­ای پایین دست معدن به عناصر مس، جیوه، نقره و منگنز و آلودگی آب مصرفی کشاورزی به عنصر آرسنیک و تاثیر آن در سلامت مردم منطقه بایستی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.