مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

ژئوشیمی کانی بیوتیت و شرایط تشکیل آن در توده گرانیتوئیدی لاله‌زار در جنوب منطقه هراران

بیوتیت معمولا به عنوان یک کانی سنگ­ساز در محدوده وسیعی از سنگ­های نفوذی فلسیک تا حدواسط تشکیل می­شود و بعلت ساختای بلوری پیچیده ناشی از جانشینی عناصر مختلف می­تواند شرایط فیزیکوشمیایی ماگمای مادر را ثبت کند. بیوتیت­های سنگ­های آذرین بررسی شده در منطقه هراران بر اساس تقسیم­بندی شیمیایی میکاها در حد فاصل قطب  فلوگوپیت و انیت قرار می­گیرند و منیزیم دار هستند کـه نشان­دهنده تشکیل آنها در شرایط فوگاسیته بالای اکسیژن است و با توجه به مقادیر اکسیدهای Mg،TiO₂  و FeO از نوع اولیه به حساب می­آیند. این بیوتیت­ها وابسته به سری ماگمایی کالک­آلکالن هستند که در محیط فرورانش تشکیل شده­اند. بر اساس شیمی بیوتیت­ها، فوگاسیته اکسیژن در ماگمای مادر گرانیتوئیدهای لاله­زار در محدوده اکسیدهای آهن قرار دارد که نشان­دهنده فوگاسیته زیاد اکسیژن در زمان تشکیل آنهاست و زمین­دما سنجی بیوتیت­های منطقه دمای تشکیل آنها را بین680 تا 780 درجه و فشار را کمتر از دوکیلو بار (1 تا 2 کیلوبار) بدست می­دهد.
 

سلیمه دهقانی دشتابی

سلیمه دهقانی دشتابی، محمد رهگشای، شهریار محمودی

شرایط فیزیکوشیمیایی تبلور کانی آمفیبول گرانیتوئید هراران (بخشی از توده گرانیتی لاله‌زار در شهرستان بافت استان کرمان)

چکیده
توده گرانیتوئیدی لاله­زار یکی از مهم­ترین فازهای ماگمایی کمربند ارومیه-دختر است و در جنوب­شرق این کمربند در استان کرمان واقع شده است. قسمتی از این توده وسیع در بخش جنوبی منطقه هراران رخنمون دارد که بر اساس مطالعات پتروگرافی این سنگ­های آذرین از جنس گرانودیوریت، دیوریت و داسیت و دارای کانی­های کوارتز، پلاژیوکلاز، آمفیبول، بیوتیت، پیروکسن و کانی­های اوپک می­باشند. ترسیم نمونه­های آمفیبول این توده گرانیتوئیدی بر روی نمودارهای طبقه­بندی نشان می­دهد که آمفیبول­ها کلسیک و از نوع ترکیب هورنبلند هستند. این آمفیبول­ها، آذرین و متعلق به سری ماگمایی کالک­آلکالن و از نوع S (Subduction (Amphiboles می­باشند که در محیط فرورانش تشکیل شده­اند. محاسبه فشار و دمای تشکیل این آمفیبول­ها با روش­های مختلف نشان داد که این آمفیبول­ها در دمای .650 تا 798 درجه سانتی­گراد و فشار 9/0 تا 3/2 کیلوبار تشکیل شده­اند. همچنین فوگاسیته اکسیژن ماگما در زمان تشکیل آمفیبول­ها بالا بوده و این کانی در اعماق 5 تا 7 کیلومتری زمین ایجاد شده است. مطالعات انجام شده بر اساس روابط بین برخی از عناصر اصلی این آمفیبول­ها نشان داد که جانشینی­های چرماکیتی (جانشینی Al به­جای Si, Fe و Mg) و جانشینی ادنیتیکی (جانشینی Si به­جای Al^IV یا Na و K) در این آمفیبول­ها به وقوع پیوسته اما جانشینی نوع گلوکوفان، ریبکیت و ریشتریت در این آمفیبول­ها رخ نداده است.
 

سلیمه دهقانی دشتابی

سلیمه دهقانی دشتابی، شهریار محمودی، محمد رهگشای

بررسی شیمی کانی آمفیبول و تعیین خاستگاه ماگمایی سنگ های آپینیتی و گرانیتی جنوب غرب نقده (شمال غرب ایران)

کوهزایی زاگرس در طی فرایند باز شدن پوسته اقیانوسی نئوتتیس، فرورانش و در نهایت بسته شدن اقیانوس با برخورد پوسته عربی با خرده قاره ایران مرکزی تشکیل شده است زون سنندج سیرجان کمربند دگرگونی و ماگماتیسم  کوهزایی زاگرس و بخشی از کوهزایی آلپ می باشد. در زون سنندج-سیرجان توده های نفوذی گسترده ای گزارش شده است که در نتیجه فرورانش اقیانوس نئوتتیس تشکیل شده است. این مقاله شیمی کانی های آمفیبول و فلدسپات توده های آپینیتی – گرانیتی رخنمون یافته در جنوب غرب نقده را مورد بررسی قرار داده است.
توده های آپینیتی مجموعه ای از سنگ های هم سن می باشند ترکیب اولترامافیک تا اسیدی دارند و کانی­های هورنبلند و فلدسپات کانی اصلی و غالب می باشد و به دو صورت، بلورهای بسیار درشت و ریز دانه تشکیل شده است. ترکیب کانی­های آمفیبول و فلدسپات موجود در سنگ های آپینیتی حدواسط-گرانیتی مشابه هستند. ترکیب آمفیبول کلسیمی و از نوع منیزیو هورنبلند و فلدسپات از نوع اورتوکلاز می باشد. سنگ های آپینیتی حدواسط و توده های گرانیتی هر دو ویژگی ماگمایی کالک آلکالن مرتبط با جایگاه تکتونیکی قوس قاره­ای نشان می دهند. هر دو گروه سنگی از منشا گوشته ای با آغشتگی سنگ های پوسته ای و فوگاسیته بالای اکسیژن حاصل شده اند. سنگ های آپینیتی حدواسط و توده های گرانیتی هم سن نمی باشند. داده های ترموبارومتری هورنبلند شرایط تبلوری ماگمای سنگ های آپینیتی را در محدوه فشاری 3-1 کیلوبار (عمق کم پوسته ای) و برای سنگ های گرانیتی 3-5 کیلوبار (عمق زیاد پوسته ای) مشخص کرده است. بنابراین می توان گفت ماگمای آپینیتی از ذوب بخشی گوشته لیتوسفری متاسوماتیزه شده با فلوئیدها در عمق کم، در طول شکستن لیتوسفر اقیانوسی (Slab breackoff) تولید شده است. معمولا ماگماهای بازالتی آبدار نمی توانند از پوسته قاره ای عبور کنند بنابراین به زیر لیتوسفر اضافه شده  و حرارت و آب کافی برای تسهیل ذوب پوسته و تولید گرانیت های همراه شده با آپینیت ها تامین می کنند.

مریم یزدانی

مریم یزدانی

مطالعات کانی‌شناسی، ژئوشیمی و ایزوتوپ پایدار اکسیژن کانسار قشلاق، کمربند فلززایی طارم-هشتجین، شمال‌غرب ایران

ذخیره مس قشلاق در کمربند فلززایی طارم-هشتجین (THMB)، شمال‌غرب ایران واقع شده است. کانه‌زایی با میزبانی سنگ‌های آتشفشانی و آتشفشانی‌آواری سازند کرج در موقعیت کمان ماگمایی صورت گرفته است. ژئوشیمی سنگ میزبان موقعیت ماگمای حاصل از فرورانش و ترکیب آندزیت-بازالتی با کانی‌شناسی غالب پلاژیوکلاز-پیروکسن را نشان داد. همبستگی بین آلومینیوم، آهن، کلسیم و منیزیم را می‌توان به این مجموعه کانی‎‌ها مرتبط دانست. همچنین به علت کانه‌زایی غالب سولفیدها، همبستگی قوی بین عناصر کالکوفیل مانند سرب، روی، گوگرد، نقره و مس دیده شد. با استفاده از نتایج کانی‌‌شناسی و روابط پاراژنزی چهار مرحله اصلی کانی‌سازی تشخیص داده شد:  مرحله اول با تشکیل پیریت تحت شرایط کاهیده در محیط تدفینی کف دریا و دگرسانی پروپلیتیک همراه است. این دگرسانی در نتیجه اختلاط سیالات ماگمایی با جوی یا آب دریا ایجاد می‌شود که در این مطالعه با نتایج تصحیح شده ایزوتوپ اکسیژن نمونه‌های رگه کوارتز (در بازه 5/6 - 1/2 پرمیل) با دمای همگن‌شدگی 389 درجه سانتیگراد و با فرض مقادیر δ¹⁸O (10-6 پرمیل) سیال ماگمایی و مقادیر δ¹⁸O (9/0- تا 8/0- پرمیل) آب دریای ائوسن قابل تایید است. در مرحله دوم، با افزایش عمق مرحله دوم رخ می‌دهد که با سخت‌شدگی و نیروی حاصل از فشار لیتوستاتیکی و فعالیت آذرین، چرخش سیالات ماگمایی و بین‌سازندی صورت می‌گیرد. سیالات غنی از مس به سمت بالا مهاجرت می‌کنند و با ورود به واحد بازالتی- آندزیتی پیریت‌دار، کاهیده می‌شوند و در مکان‌های مطلوب به‌صورت کالکوپیریت و کالکوسیت تشکیل می‌شود. در مرحله تدفینی عمیق‌تر (مرحله 3)، کانی‌های برنیت و دیژنیت جانشین کانی‌های قبلی می‌شوند. در مرحله سوپرژن (مرحله 4)، کانی‌های اکسیدی (مانند هماتیت، مگنتیت) و نیز مالاکیت در حفرات و درزه‌ها ایجاد شده است. با توجه به نتایج حاصل، می‌توان کانه‌زایی کانسار مس قشلاق را نوع مانتو در نظر گرفت.

دکتر علیرضا جعفری راد

مهندس امید باغبانان،دکتر علیرضا جعفری راد،دکتر سید جمال شیخ ذکریایی،دکتر نیما نظافتی

تاثیر دما بر سنتز سبز نانو ذرات اکسید کبالت به روش سل- ژل و بررسی خواص ساختاری و نوری آن

دکتر الهام طحان پسر

دکتر الهام طحان پسر،خانم سیده فاطمه میرسالاری،دکتر هاله ثنایی شعار

پتروگرافی و ژئوشیمی سنگ‌های آذرین و بررسی اثرات کانی‌سازی در اندیس معدنی چاه‌میخ، جنوب‌غرب بیرجند-خراسان جنوبی

منطقه چاه­میخ بخشی از بلوک لوت است که در 115 کیلومتری جنوب غرب بیرجند قرار دارد. سنگ های محدوده مورد مطالعه شامل آندزیت، پیروکسن­آندزیت، هورنبلند­آندزیت و هورنبلند­پیروکسن­آندزیت، دیوریت پورفیری، مونزودیوریت پورفیری و بازالت­ می­باشند. بافت غالب توده­ها پورفیریتیک است. در بخش مرکزی منطقه مورد مطالعه زون‌های دگرسانی بسیار گسترده بوده و در ارتباط مستقیم با توده­های نیمه‌عمیق می‌باشند غنی­شدگی عناصر نادر خاکی سبک (LREE)، تهی شدگی نسبی عناصر نادر خاکی سنگین (HREE) و ناهنجاری منفی Eu از اختصاصات آنها بوده و بیانگر ماگماتیسم متاآلومین نوع I حاشیه فعال قاره­ و صفحات آتشفشانی است. . کانه­زایی در این محدوده، در رگه­ های سیلیسی- برشی ناشی از عملکرد استوک های نیمه عمیق می­باشد. از لحاظ کانی ­شناسی، کانی‌های سولفیدی اصلی موجود در منطقه عبارتند از پیریت نسلI، پیریت نسل II، کالکوپیریت، کالکوسیت و کوولیت و از میان کانی‌های فاز اکسیدی می توان به مالاکیت، آزوریت، کریزوکلا، نئوتاسیت، هماتیت و گوتیت اشاره کرد.

آقا حسین ثانی قالهر

آقا حسین ثانی قالهر،آقا محمد حسین یوسف زاده،آقا امیر مهدوی

پتروگرافی و شیمی کانی انواع مختلف سنگ‌های متاسوماتیتی مرتبط با کانی‌زایی آهن- آپاتیت تیپ کایرونا در منطقه بافق، با تمرکز بر کانسارهای چغارت و چادرملو، ایران مرکزی

کانسارهای آهن آپاتیت چغارت و چادرملو در حاشیه غربی بلوک بافق قرار دارند و پی­ سنگ دگرگونی پرکامبرین به سن نئوپروتروزوییک پسین، واحدهای رسوبی آتشفشانی پرکامبرین پسین و توده ­های نفوذی پرکامبرین پسین- کامبرین پیشین، میزبان آنها در منطقه بافق هستند. منشاء و ارتباط سنگ­هایی که از دیرباز با نام متاسوماتیت شناخته می­شوند، همواره با پرسش همراه بوده است. با بررسی­ های پتروگرافی و شیمی کانی صورت گرفته، پنج نوع دگرسانی گرمابی در این سنگ­ ها قابل تشخیص است. قدیمی­ترین آن­ها، دگرسانی سدیک، در فواصل دورتر از ذخایر آهن اتفاق افتاده و با حضور کانی آلبیت با بافت شطرنجی شناخته می­شود. دگرسانی جوانتر سدیک-کلسیک، یک مدل متاسوماتیسمی بزرگ و دو مرحله ­ای است که با حضور ترمولیت اکتینولیت مشخص می­­ شود و همزمان با کانی ­سازی آهن اتفاق افتاده است. دگرسانی پتاسیک بعدی، در نتیجه هجوم مایعات غنی از پتاسیم و تشکیل پتاسیم فلدسپار و بیوتیت ثانویه بوجود آمده است. دگرسانی­ های سیلیسی و سریسیتی، بطور تاْخیری در منطقه رخ داده ­اند.
 

سیده سمیه تیموری

سیده سمیه تیموری، منصور قربانی، سروش مدبری

بررسی کانه زایی و میانبارهای سیال محدوده کمر-گوو، جنوب هشتجین، استان اردبیل، شمالغرب ایران

محدوده مطالعاتی کمر-گوو، در جنوب شهرستان هشتجین، در استان اردبیل (شمالغرب ایران) واقع می­باشد. واحدهای زمین­شناسی محدوده شامل گدازه­ها (با ترکیب تراکی آندزیت بازالتی تا ریولیتی)، نفوذی­های نیمه عمیق (به شکل دایک و استوک با ترکیب تراکی آندزیت و تراکیت پورفیری) و کریستال، ویتریک (لیتیک) توف (با ترکیب حدواسط و اسیدی) هستند. پهنه­های وسیع دگرسانی­های سیلیسی، سریسیتی-آرژیلیکی، آرژیلیک پیشرفته و کلریتی، در این سنگ­ها گسترده شده­اند. پیریت، کانی فلزی شایع در محدوده است که تقریبا" در تمام واحدهای سنگی توسعه یافته است. علاوه بر پیریت، کالکوپیریت، کالکوسیت، گالن، اسفالریت، مگنتیت و هماتیت نیز وجود دارند. کانه­های برونزاد شامل کوولیت، دیژنیت و گوتیت می­باشند. کانه­ها به شکل رگچه، افشان، افشان-لایه­ای و درون رگه-رگچه­های سیلیسی در کریستال، ویتریک توف­های تراکی آندزیتی و ریولیت­ تشکیل شده­اند. در کانی­های کوارتز­ رگه­های سیلیسی حاوی کانی­سازی فلزی و همراه با کانی­سازی فلزی افشان در متن سنگ، سه نوع میانبار سیال اولیه شامل دو فازی غنی از مایع، دو فازی غنی از بخار و سه فازی اشباع از نمک (فازهای مایع، بخار و هالیت + سیلویت) وجود دارند. آنالیز ریز دماسنجی این میانبارها، دامنه شوری در میانبارهای سیال غنی از مایع را بین 05/1 تا 14 درصد وزنی معادل نمک طعام و بیشترین فراوانی دماهای همگن شدن فازی را  بین 200 تا 300 درجه نشان می­دهند. تیپ کانه­سازی در محدوده بر اساس ویژگی­هایی مانند شکل رگه­- رگچه­ای کانی­سازی، توسعه بافت­های نواربندی متقارن و کلوفرمی، رخداد کانی­سازی فلزات پایه، وجود مجموعه کانیایی کائولینیت- موسکویت – پیریت ± اسفالریت، شوری و حرارت متوسط سیال کانه­ساز و تأثیر احتمالی فرآیند جوشش، مشابه کانسارهای اپی­ترمال سولفیداسیون حدواسط می­باشد.
 

ربابه معصومی

ربابه معصومی، یوسف رحیم سوری، حمایت جمالی، علی عابدینی

شواهد کانی سازی مس-طلا پورفیری در محدوده اکتشافی زرد کوه، جنوب شرق ایرانشهر

محدوده اکتشافی زردکوه در استان سیستان و بلوچستان و در جنوب­شرق ایرانشهر قراردارد. این محدوده در مرز حوضه پیش­کمانی مکران با زون فلیش شرق ایران واقع شده است. زمین­شناسی منطقه عمدتا شامل سنگ­های آتشفشانی-رسوبی کرتاسه بالایی است که توده پیروکسن­دیوریتی تا مونزودیوریتی در آن­ها نفوذ کرده است. توده دیوریتی حاوی رگچه­های کوارتز- سولفید فراوان با سیمای به شدت دگرسان شده است. کانی­سازی در این محدوده بیشتر همراه با دگرسانی سیلیسی و آرژیلیک همراه با زون وسیع گوسان دیده می­شود که توسط دگرسانی پروپلیتیک احاطه شده­است. کانی­های اولیه شامل پیریت و کالکوپیریت و کانی­های ثانویه شامل گوتیت، هماتیت، لیمونیت، ژاروسیت، کالکوسیت، کوولیت، مالاکیت و آزوریت است که در قالب بافت رگچه­ای، افشان، کلوفرم و جانشینی دیده می­شود. حداکثر مقدار طلا 1/1گرم بر تن، مس 5 درصد، نقره 4 گرم در تن، آرسنیک بیش از 100 گرم برتن و روی 759 گرم برتن اندازه گیری شده است. بررسی سیالات درگیر در کانی کوارتز نشان می­دهد دمای همگن شدن سیالات درگیر بین 188 تا 365 درجه­ی سانتی­گراد و مقدار شوری بین 5/14 تا 2/18 درصد وزنی متغیر است. داده­های دما و شوری نقش فرآیند مخلوط شدگی سیال دما و شوری بالا  (احتمالا ماگمایی) را با سیالات جوی با دما و شوری پایین­تر را در تشکیل ذخیره معدنی نشان می­دهد. نوع آلتراسیون و گسترش آن، بی­هنجاری­های ژئوشیمیایی، محدوده دما و شوری، موقعیت زمین­شناختی، سنگ­شناسی و کانی­شناسی نشان می­دهد که کانی­سازی منطقه اکتشافی زردکوه می­تواند نشانگر بخش بالایی یک سیستم از نوع مس- طلا پورفیری باشد.

آزاده ملکزاده شفارودی

آزاده ملکزاده شفارودی، حسین رستم پور مقدم بگلر، سعید سعادت

زمین‌شیمی مگنتیت رهیافتی به تعیین شرایط فیزیکوشیمیایی تشکیل اسکارن آهن علم‎کندی، غرب ماهنشان، استان زنجان

اسکارن علم‎کندی در محل تماس استوک گرانودیوریتی با آهک و دولومیت‎های سازند سلطانیه و با جایگزینی کالک سیلیکات بدون آب مرحله پیشرونده اسکارنی (گارنت، دیوپسید، ولاستونیت) با مجموعه‌ کانیهای سیلیکات‌های آبدار (سرپانتین، اپیدوت، ترمولیت-اکتینولیت) بهمراه کوارتز و کلسیت پدید آمده است. این رویداد باعث ایجاد لنزهای مگنتیتی (±هماتیتی و پیریتی) با بافت توده‌ای، نواری، دانه پراکنده و رگه‌ای در حاشیۀ تودۀ نفوذی و زون برخورد شده است. طبق یافته های این پژوهش؛ زمین­شیمی عناصر کمیاب مگنتیت، تحت تأثیر مراحل پیشرونده و پسرونده اسکارن زایی و ترکیب سنگ دیواره، متغیر بوده ولی بخوبی با شاخص­های تشکیل مگنتیت در محیط اسکارن (منیزیمی) در انطباق می باشد. از آن جمله می توان به فاکتورهایی مانند: 1) غلظت بالای Mg  (1 تا 1/5 درصد‌وزنی)، مقادیر پایین Cr (ppm 10<)، Ti (01/0< درصد) و ناچیز عناصر ناسازگار مانند Ag (ppm 5/1<)، Rb (ppm 1<)، Sb (ppm 1<) و Na (کمتر از 1/0 درصد) در مگنتیت؛ 2) همبستگی مثبت معنی دار بین Ti و V و موقعیت نمونه ها در نمودارهای Ti+V در مقابل Ca+Al+Mn و Ni/(Cr+Mn)  اشاره داشت. مگنتیت های رگچه ای دما بالای مرحله پیشرونده، کبالت بیشتری نسبت به مگنتیت های جانشینی همزمان با ته نشینی سولفیدها (مرحله پسرونده) داشته و حاکی از آنست که در سیستم‌ اسکارنی علم کندی، تغلیظ کبالت در مگنتیت تحت کنترل فراوانی نهشت کانیهای سولفیدی است.
 

کمال سیاه چشم

کمال سیاه چشم، آمنه امیریان

ژئوشیمی، پتروژنز و تعیین سن دایک‌های لامپروفیری کلیبر، شمال‌غرب ایران

دایک‌های لامپروفیری به همراه انواع دایک‌های بازانیتی و آندزیتی با ابعاد مختلف در جنوب و جنوب‌شرق شهرستان کلیبر با روند شمال‌غرب –جنوب‌شرق در داخل نهشته‌های فیلیش‌گونه و آتش‌فشانی کرتاسه-پالئوسن جایگزین شده‌اند. دایک‌های لامپروفیری بافت پورفیری و درشت‌بلورهای بیوتیت و پسدومورف بلورهای پیروکسن را دارند. براساس ویژگی‌های کانی‌شناسی و ژئوشیمیایی، لامپروفیرهای مورد مطالعه از نوع کالک‌آلکالن و مینت محسوب می شوند. در دیاگرام‌های عناصر نادر خاکی و عنکبوتی، لامپروفیرهای مورد مطالعه غنی‌شدگی از عناصر LREE و LILE و تهی‌شدگی از عناصر HFSE را نشان می‌دهند. ویژگی‌های ژئوشیمیایی دایک‌های لامپروفیری دلالت بر تشکیل آنها از ذوب‌بخشی 1-3 درصدی گوشته گارنت‌لرزولیتی حاوی رگ‌ و رگچه‌های فلوگوپیت دارد که قبلا توسط مذاب‌های ناشی از فرورانش متاسوماتیسم شده است. براساس سن‌سنجی Ar-Ar بلورهای بیوتیت، دایک‌های لامپروفیری مورد مطالعه31-32 میلیون سال قبل (الیگوسن‌میانی) در یک محیط قوس آتشفشانی جایگزین شده‌اند.

زهرا بدرزاده

زهرا بدرزاده، مهراج آقازاده، مریم فیاض

بررسی سازوکار شکل گیری نانوذرات طلا در ساختمان بلوری آرسنین پیریت های کانسار زرشوران با استفاده از فناوری های الکترونی پیشرفته

ویژگی قابل توجهی که ذخایر طلای افشان با سنگ میزبان رسوبی (نظیر تیپ کارلین) را از سایر ذخایر طلا متمایز می­نماید، حضور نانوذرات نامرئی طلا به­ویژه در ترکیب کانه­های Fe-As-S نظیر ­آرسنین­پیریت، است. در این پژوهش، به­طور مشخص از پرتو یون متمرکز همراه فناوری­ میکروسکوپ الکترونی روبشی (FIB-SEM) و میکروسکوپ الکترونی عبوری با قدرت تفکیک بالا (HR-TEM) برای واکاوی نحوه توزیع نانوذرات نامرئی طلا در کانسار زرشوران (شمال تکاب)، استفاده شده است. این واکاوی الکترونی به­طور مشخص بر روی آرسنین­پیریت­های طلادار (Py4) این کانسار با بافت کلوفرمی و متوسط طلا ppm 21 و آرسنیک 4/2 درصدوزنی، انجام شده است. نتایج به­دست آمده حاکی از آن است که فعالیت­های ماگمایی-گرمابی پس از شکل­گیری کانسنگ رسوبی زرشوران منجربه تبلور مجدد آرسنین­پیریت­های طلادار شده که این فرایند موجب توزیع مجدد عناصر کمیاب و به­ویژه شکل­گیری نانوذرات طلا در ریزشکستگی­های ترمیم­شده بلور شده است. تصاویر میدان تاریک حلقوی با زاویه بالا (HAADF) نشان می­دهد یون­های طلا که در سیال گرمابی تحت اشباع از طلا حضور دارند، در نتیجه فرایند بازپخت (annealing process) به­تدریج نانوذرات طلا (ابعاد زیر 100 نانومتر) را در نانوحفرات و گسیختگی­های انباشتی بلور آرسنین­پیریت جای داده و وقوع این چرخه مداوم موجب شکل­گیری کانسار زرشوران با مقیاس جهانی شده است.

ابراهیم طالع فاضل

ابراهیم طالع فاضل

تأثیر اتیلن گلیکول و سولفات دو دسیل سدیم بر ویژگی‌های ساختاری و فوتوکاتالیسیتی فریت‌بیسموت

  
چکیده: در این پژوهش اثر سورفکتانت بر روی ویژگی­های ساختاری و فوتوکاتالیستی فریت بیسموت ساخته شده به روش هیدروترمال در دمای °C 180  و غلظت 4 مولار مورد بررسی قرار گرفت. سورفکتانت­هایی که در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفتند اتیلن گلیکول[1] و سولفات دو دسیل سدیم[2] بودند. نتایج آنالیز الگوهای پراش پرتوی ایکس[3] نشان داد نمونه­ها دارای ساختار پرووسکایت لوزی رخ اعوجاج یافته با گروه فضاییR3c هستند و هم­چنین فریت­بیسموت با خلوص بالا در دمای°C  180 و غلظت 4 مولار بدون حضور سورفکتانت ساخته­ شد. نتایج تصاویر میکروسکوپ الکترونی نشر میدانی[4] نشان داد که اندازه ذرات با حضور سورفکتانت کاهش یافته است. هم­چنین ویژگی­های نوری و فوتوکاتالیستی نمونه­ها نیز با آنالیز
 UV-visible مورد بررسی قرار گرفت. نتایج محاسبات نشان داد که اندازه گاف نوری در حضور سورفکتانت کاهش پیدا کرده و در حدود 6_/1 الکترون ولت برای این نمونه­ها ثبت گردید. خواص فوتوکاتالیستی نمونه­ها نیز در رنگ قرمز کنگو در غلظت ppm10 مورد بررسی قرار گرفت و نتایج نشان داد فریت­بیسموت ساخته شده در حضور سولفات دو دسیل سدیم بیشترین تخریب را داشته است.

سید ابراهیم موسوی قهفرخی

خدیجه حلفی، سید ابراهیم موسوی قهفرخی، مرتضی زرگر شوشتری

ساخت نانوکامپوزیت ­های نانومیله ­های تیتانیوم دی­ اکسید/ گادولینیم اکسید و  بررسی خواص ساختاری، اپتیکی و آب­دوستی-آب­گریزی آن­ها

در این تحقیق نانومیله­ های تیتانیوم دی ­اکسید با روش مایکروویو ساخته شدند و خواص ساختار بلوری، ریخت، اپتیکی و آب­گریزی-آب­دوستی آن­ها مورد بررسی قرار گرفت. ماده با نانومیله­ های تیتانیوم دی­ اکسید و گادولینیم اکسید، نانوکامپوزیت­ هایی با 5، 10، 15 و 20 درصد گادولینیم اکسید ساخته شد. خواص نمونه­ های ساخته شده با آزمایش ­های پراش پرتوی ایکس، میکروسکوپ الکترونی روبشی، پراش انرژی پرتوی ایکس، زاویۀ تماس و طیف­سنجی مرئی - فرابنفش مورد مطالعه قرارگرفتند. نتایج آزمایش های مختلف نشان دادند که نانومیله ­های تیتانیوم دی­ اکسید دارای ساختار فاز روتایل و دارای متوسط اندازۀ طولی حدود 32 نانومتر می­ باشند. زاویۀ تماس حدود 44 درجه که نشان از آب­دوستی نانومیله­ های تیتانیوم دی­اکسید می­ باشد. بررسی نتایج همچنین نشان داد که نانوکامپوزیت کردن موجب کاهش خاصیت آب­دوستی می­ شود. گاف اپتیکی نانومیلۀ تیتانیوم دی­اکسید حدود 2/9 الکترون ­ولت به­دست آمد. گاف انرژی اپتیکی نانوکامپوزیت­ ها با درصدهای مختلف گادولینیم اکسید تقریباً ثابت و حدود همان 2/9  الکترون­ ولت محاسبه شد.

مرتضی زرگرشوشتری

مرتضی زرگرشوشتری، مهسا دولتخواه، منصور فربد

بارزسازی دگرسانی های مرتبط با کانه زایی پلی متال پورفیری در محدوده قره گل (استان اردبیل) با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی و نقشه بردار زاویه طیفی

محدوده قره گل در زون متالوژنی اهر- ارسباران در استان اردبیل، 50 کیلومتری شهرستان مشکین‌شهر در بخش مرادلو واقع شده است. قدیمی ترین واحدهای سنگی در محدوده مطالعاتی مربوط به سنوزوئیک (ائوسن) بوده که متشکل از سنگ های برش ولکانیکی با قطعات آندزیت، تراکی آندزیت - هیالوکلاستیک است. در این محدوده توده های میکروکوارتزدیوریتی در سنگ های ولکانیکی و آذرآواری نفوذ نموده و دگرسانی و کانه زایی در مقیاس ضعیف ایجاد شده است. نتایج حاصل از پردازش تصاویر استر برای بارزسازی دگرسانی های آرژیلیک، فیلیک و پروپلیتیک با استفاده از تکنیک هایی نظیر تحلیل مولفه های اصلی و نقشه بردار زاویه طیفی حاکی از همراهی این دگرسانی ها در بخش مرکزی کانسار است که با توجه به مطالعات پتروگرافی به ترتیب با فراوانی کانی های رسی، سریستی و اپیدوتی- کلریتی در نمونه های برداشت شده از مناطق دگرسانی حاصل از پردازش تصاویر استر در محدوده قره گل انطباق نشان می دهد.

سیده نرگس ساداتی

شادی ضیاء،سیده نرگس ساداتی، غلامرضا احمدزاده

پترولوژی و ژئوشیمی سنگ‌های بازیک در قاعده سازند شمشک در منطقه زین آباد (کوههای مورو، شمال غرب تبریز)

منطقه مورد مطالعه در نزدیکی روستای زین­آباد، شمال­غرب تبریز واقع­ شده­است. واحدهای چینه ای پرکامبرین تا کرتاسه رخنمون اصلی سنگ­های منطقه را تشکیل­­می­دهند. سنگ‌های بازیک مورد مطالعه به صورت گدازه و دایک­های­ دیابازی در ارتباط با سنگ­های شیل، ماسه سنگ و کنگلومرای سازند شمشک (تریاس پسین-ژوراسیک پیشین)، تشکیل شده اند. این سنگ‌ها بسیار هوازده بوده و دارای حفره‌های پرشده فراوان از کانی‌های ثانویه کلریت، کلسیت، زئولیت و کانی­های تیره می­­باشند. بر اساس مطالعات میکروسکوپی در سنگهای بازیک مورد مطالعه، پلاژیوکلاز کانی‌ اصلی تشکیل‌دهنده بوده و کانی­های آهن و منیزیم­دار احتمالاً پیروکسن به­طورکامل به کلریت، کلسیت، اپیدوت و کانی­های تیره تجزیه­­شده­اند. مهم‌ترین بافت‌های سنگی شامل پورفیری، گلومروپورفیری، بادامکی، غربالی و ساب­افیتیک هستند. براساس مطالعات ژئوشیمیایی، ترکیب سنگهای بازیک مورد مطالعه در محدوده بازالت با ماهیت آلکالن بوده است. بر اساس نمودارهای عنصری، ترکیب نمونه های مورد مطالعه دارای مقادیر بالای U، Th و عناصر لیتوفیل بزرگ یون (مانند Ba, Rb) می باشند. آنومالی مثبت سرب در این نمودارها را می توان به نقش پوسته‌ قاره ای و یا متاسوماتیسم گوه گوشته­ای توسط سیالات برآمده از پوسته اقیانوسی فرو رو در تشکیل سنگهای مورد مطالعه نسبت داد. در نمودارهای عناصر خاکی کمیاب، نمونه های مورد مطالعه غنی از LREE و تهی از HREE بوده و نسبت بالای La به Yb در آنها را احتمالاً بتوان به ذوب بخشی آنها از یک منشأ گارنت دار در اعماق زیاد نسبت داد. محیط تکتونیکی تشکیل سنگهای بازیک زین آباد متعلق به محیط درون ورقه ای بوده که احتمالاً در ارتباط با فازهای کششی پس از تصادم قاره ای سیمرین به داخل پوسته قار­ه­ای آذربایجان در شمال­غرب­ ایران نفوذ کرده­ اند.

دکتر رباب حاجی علی اوغلی

آقا محمد امین کارگرزاده،دکتر رباب حاجی علی اوغلی،دکتر محسن موید

دگرسانی و کنترل کننده های ساختاری کانه زائی طلا و مس در ناحیه اهر، پهنه ارسباران شمال غرب ایران

چکیده

خانم گلناز موذن زاده

خانم گلناز موذن زاده،دکتر یوسف رحیم سوری،دکتر مهدی بهیاری

بررسی اثر افزودنی چارچوب‌های آلی-فلزی بر خواص اپتیکی و ساختاری لایه TiO2 به عنوان لایه انتقال‌دهنده الکترون در سلول‌های خورشیدی متخلخل پروسکایتی

در این تحقیق نانوبلورهای چارچوب آلی-فلزی بر پایه یون‌های فلزی آلومینیوم، بیسموت، کبالت، کروم، مس، قلع، تیتانیوم و روی با مرفولوژی یکنواخت تحت شرایط حلال گرمایی سنتز شده و به عنوان افزودنی در لایه نشانی TiO₂ در لایه انتقال‌دهنده الکترون سلول خورشیدی پروسکایتی استفاده شد. در اثر بازپخت لایه TiO₂ آلاییده با چارچوب آلی-فلزی در محیط هوا، قسمت آلی آن حذف شده و ساختار متخلخل TiO₂ آلایش‌یافته به دست آمد. نتایج بررسی خواص اپتیکی و ساختار بلوری لایه متخلخل TiO₂ نشان داد اثر آلایش با چارچوب آلی-فلزی، جذب اپتیکی لایه متخلخل TiO₂ در ناحیه طول موج Uv-Vis را افزایش داده و گاف نواری آن به کمتر از 2.7 eV تغییر داده است. بررسی‌های طیف فوتولومینسانس نشان از افزایش انتقال الکترونی و کاهش بازترکیب و در نتیجه افزایش بازدهی تبدیل توان سلول¬های خورشیدی پروسکایتی، در مقایسه با سلول هایی که تنها از mp-TiO₂ استفاده شده بود، دارد. 

پروفسور محمود برهانی زرندی

آقای حجت امراللهی بیوکی،دکتر احمد مشاعی،پروفسور محمود برهانی زرندی

مشخصه‌های ساختاری، فوتوکاتالیستی و مغناطیسی نانو کامپوزیت ایروژل گرافن/فریت بیسموت

 در این پژوهش، ساخت و بررسی خواص فوتوکاتالیستی و مغناطیسی ایروژل گرافن/فریت بیسموت به­روش آبی حرارتی انجام شده است. برای این منظور ایروژل نانو کامپوزیت‌ها به غلظت mg/ml  ۴ برای اکسید گرافن و غلظت های ۲_/. و۵_/. وmg/ml ۱ برای فریت بیسموت تهیه شد. بررسی‌های فازی و ساختاری با آنالیز های XRD و FT-IR  تأیید کننده تشکیل فریت بیسموت با ساختار سه­ گوشی R   از نوع پروسکایت و احیاء شدن اکسید گرافن است. تصویرهای SEM ساختار متخلخل ایروژل گرافن را به­ خوبی نشان ‌داد. تصویرهای TEM  تأییدی بر کامپوزیت شدن ذرات فریت بیسموت در ساختار ایروژل گرافن است. گاف انرژی نمونه­ ها با بررسی نتایج طیف­سنجی فرابنفش-مرئی محاسبه شد.  بر اساس پارامتر اندازه­ گیری شده توسط مغناطیس­ سنج نمونه ارتعاشی (VSM) نشان دهنده کاهش مغناطش اشباع ذرات فریت بیسموت پس از کامپوزیت شدن با ایروژل گرافن می‌باشد. میزان تجزیه رنگ متیل بلو توسط ذرات فریت بیسموت و ایروژل‌های نانوکامپوزیت‌های گرافن/ فریت بیسموت با استفاده از دستگاه UV-Vis مورد بررسی قرار گرفت. بهترین عملکرد فوتوکاتالیستی مربوط به ­نمونۀ ایروژل گرافن/ فریت بیسموت با مقدار فریت بیسموت mg/ml ۵_/.  می­ باشد.

مرتضی زرگرشوشتری

سیده معصومه موسوی، مرتضی زرگرشوشتری، سید ابراهیم موسوی قهفرخی