مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

 دنباله پارینه خاک-بادرفت منبعی سرشار از اطلاعات مربوط به آب و ،(Soil-Loess) هوای گذشته است. کشور ایران با قرار گرفتن بر کمربند بادرفتی کشورهای آسیایمیانه، دارای
ضخامت زیادی از این خاکهاست. شاخصهایی برای بررسی تغییر اقلیم گذشته در بادرفتها وجود
دارند و یکی از آنها کانیهای رسی است. به منظور بررسی نوع، مقدار و خاستگاه کانیهای رسی،
خاکرخهایی در اراضی بادرفتی استان گلستان حفر شدند که پس از مطالعات اولیه، چند نمونه
سیلت، ریز رس و درشت رس برای بررسی به روش پراش پرتو ایکس و میکروسکوپ الکترونی
روبشی انتخاب شدند. نتایج نشان داد که ایلیت، کلریت، اسمکتیت، کائولینیت، کوارتز، و
فلدسپارها از کانیهای غالب در این خاکها هستند. ایلیت، کلریت و کائولینیت در هر سه نمونه
یاد شده دیده میشوند، کوارتز و فلدسپار کانی موجود در سیلت، و اسمکتیت در ریز رس و
درشت رس وجود دارند. گرچه مقدار و نوع کانیهای رسی در خاکها وابستگی زیادی به مواد
مادری )تهنشستهای بادرفتی( دارند، ولی تفاوتهایی نیز در مقادیر کانیها در طول خاکرخها دیده
میشوند. با توجه به مطالعات نیمه کمی چنین استنباط میشود که گرچه اسمکتیت در این
خاکها وجود دارد ولی هوادزدگی منجر به تبدیل کانی کلریت به اسمکتیت شده است. بیشترین
تبدیل در پارینه خاک مدفون در عمق 1۱٠ تا 1۱٠ سانتیمتری مربوط به دوران گرم و مرطوب
گذشته دیده میشود؛ جائی که هوازدگی روند سریعتری را دنبال کرده است. تفاوت در میزان
هوازدگی با اندازهگیری آهن قابل استخراج با اگزالات و دایتیونیت به اثبات رسیده است.