مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

ین کار پژوهشی در حاشیه مرطوب گودالهای نمکی )کویر( سیاه کوه یزد در شمال غرب شهرستان اردکان انجام گرفت. غالب بودن یونهای کلسیم و سولفات منجر به تبلور گچ در نزدیکی سطح آب زیرزمینی در خاک شده است. از عمق و نزدیک سطح آب زیرزمینی تا سطح خاک سیستم آهک – ژیپس – کلرورسدیم - آب و فشار گاز دی اکسیدکربن (CaCO₃-CaSO₄, 2H₂O-aCl-H₂O-PCO₂) به سیستم ژیپس - سولفات سدیم - کلرورسدیم و آب (CaSO₄, 2H₂O-Na₂SO₄-NaCl-H₂O) تغییر می یابد. نتایج حاصل نشان می دهد که از عمق یک متری و نزدیک به سطح آب زیرزمینی تا سطح خاک، به تدریج میزان قدرت یونی کاهش یافته و ضریب فعالیت یونها افزایش می یابد. از این رو در نزدیکی سطح ایستابی افزایش غلظت مولار یونهای کلسیم حاصل از گچ منجر به افزایش میزان کلسیم تبادلی و محلول و کاهش سدیم تبادلی در سیستم شده که این تاثیر تا سطح خاک ادامه یافته تا به تعادل نسبی نزدیک شود. جا به جایی کلسیم به جای سدیم روی سطوح تبادلی و وجود سولفات در فاز آبی تشکیل کانی های سولفات سدیم را به دنبال دارد که سرعت ته نشستی کانی های سدیمی )سولفاتی - کلریدی( با توجه به میانگین تبخیر سالانه 900 میلیمتر در ناحیه مورد مطالعه 1800 تن در هکتار در سال برآورد می شود. همچنین نتایج به دست آمده نشان داد که نوار 7 لندست 7 قابلیت بیشتری در تفکیک کانی های تبخیری سولفاتی از کلریدی و نیز کانی های سدیمی از کلسیم را دارد.