مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کانسار روی­‌ـ سرب‌ـ‌ باریت مهدی­آباد یکی از کانسارهای معروف سرب و روی در ایران است که در 110 کیلومتری جنوب خاوری یزد، ناحیه ایران مرکزی قرار می­گیرد. سنگ میزبان کانسار، سنگهای کربناتی کرتاسه­زیرین، شامل سه سازند سنگستان، تفت، و آبکوه است. سازند سنگستان در قاعده بیشتر از شیل و سیلتستون با میان لایه‌های آهکی آرنایت تشکیل شده است. این واحد سنگ‌شناسی با دولومیت و سنگ آهک دولومیتی و آنکریتی سازند تفت پوشیده می‌شود. سازند آبکوه در بخش بالایی که شامل سنگ آهک چرتی و سنگ آهک رسی همراه با سنگ آهک ریفی توده‌ای و میان لایه‌های کنگلومرایی است، روی سازند تفت قرار می­گیرد. ساختار ماده معدنی در کانسار مهدی­آباد به صورت ناودیس بزرگی با راستای شمالی­ـ جنوبی است و به وسیله گسلهای متعددی دستخوش تغییرات فراوانی شده است. از مهم­ترین این گسل‌­ها، گسل معمولی تپه­سیاه است که احتمالاً همزمان و پس از ته نشستی فعال بوده است. اسفالریت، گالن و باریت کانیهای معمولی اقتصادی و پیریت و کالکوپیریت، کانیهای فرعی در بخش‌ سولفیدی است. کانیهای سروزیت (PbCO₃)، اسمیت زونیت (ZnCO₃)، همی­مورفیت (Zn₄(Si₂O₇)(OH)₂.H₂O) و هیدروزنسیت (Zn₅(CO₃)₂(OH)₆) کانیهای اصلی بخش اکسیده کانسارند. شکل توده معدنی در این کانسار لایه‌ای، و عدسی، و هم­شیب با سنگهای میزبان است. همچنین کانی­سازی به صورت تمرکزهای متقاطع به صورت پرشدگی شکستگی‌ها، حفره­های کارستی، کلوفرم، افشان، و خوشه انگوری در کانسار قابل مشاهده­اند. از نظر کمی نسبت حجم توده­های لایه­ای و عدسی همساز با سنگهای میزبان به مراتب بیشتر از بخش پرشدگی شگستگی­ها و کارست­هاست.