مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

سنگ­های آتشفشانی ائوسن جنوب اسدآباد واقع در شمال خاوری کوهپایه (استان اصفهان) تحت تا^ءثیر دگرگونی با درجه بسیار ضعیف (دگرگونی گرمابی) قرار گرفته و در درز و شکاف­های آنها به ترتیب کانی­های پرهنیت، مالاکیت و آزوریت، زئولیت، کوارتز و کلسیت متبلور شده­اند. دو کانی کلریت (برونسویگایت) و آمفیبول (فرواکتینولیت) به صورت ثانویه در متن سنگ اصلی دیده می­شوند. داده­های حاصل از تجزیه ریز کاونده­ای و بررسی­های سنگ شناختی نشان می­دهد که کانی­های اصلی تشکیل دهنده بازالتهای منطقه شامل اوژیت و لابرادوریت بوده و زنولیت­های مشاهده شده در آنها نیز دارای چنین ترکیبی هستند. شواهد صحرایی و میکروسکوپیکی نشان می­دهد که در این منطقه تناوبی از ماگماتیسم اسیدی و بازیکی وجود داشته است. شرایط تشکیل کانی­های دگرگون با درجه بسیار ضعیف شامل PH خنثی تا اندکی قلیایی، CO₂ پایین، دمای 200 تا 400 درجه سانتیگراد و فشار کمتر از 3 کیلوبار است. با توجه به محاسبات انجام شده روی فنوکریست­های کلینوپیروکسن و پلاژیوکلاز تشکیل دهنده ماگمای بازالتی در منطقه، معلوم شد که این کانی­ها در دمای حدود 1100 درجه سانتیگراد و فشار 17_/3 کیلوبار متبلور شده­اند. این فشار معادل عمق حدود 11 کیلومتر است. بررسی شیمی کانی­های پرکننده درز و شکاف­ها، و شیمی سنگ­های آتشفشانی نشان می­دهد که ترکیب این دو تقریباً به هم نزدیک بوده و هر دو از عناصر Ca، Si، و Al غنی و از عناصر Fe، Na، K، و Mn نسبتاً فقیر هستند. این مسئله نشان می­دهد که سنگ­های آتشفشانی موجود در منطقه، در ترکیب شاره ایجاد کننده کانی­های دگرگون، اثر داشته­اند. بر پایه بررسی­های ژئوشیمیایی و الگوهای ارائه شده برای محیط­های زمین­ساختی مختلف، بازالت­های منطقه در گستره زمین­ساختی بازالت­های قوس آتشفشانی (Volcanic Arc Basalts = VAB) قرار می­گیرند. از نظر سری ماگمایی بازالت­های منطقه در سری ماگمای آهکی قلیایی قرار می­گیرند.