مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

در میان سنگ­های رسوبی پلاژیک و چرت­های رادیولاریتی زون افیولیتی شمال باختر کشور نهشته­های منگنز و منگنز- آهن چندی یافت می­شوند. کانی­سازی­های منگنز-آهن ناحیه­ی صفو در شمال شهر چالدران یکی از آن­هاست. در ناحیه­ی صفو، انباشتگی منگنز در چند افق و به­شکل توده­های عدسی شکل درون شیل­های آهکی پلاژیک، چرت و آهک پلاژیک روی داده است. این کانسار چینه­سان بوده و خاستگاه همزمان با ته­نشینی دارد. از نظر کانی­شناسی از کانه­های پیرولوسیت، بیکسبیت، براونیت و هماتیت تشکیل یافته است. کلسیت، کوارتز و باریت کانی­های باطله اصلی هستند. ساخت و بافت­های نواری، توده­ای و پراکنده در توده­های معدنی قابل تشخیص­اند. شواهد زمین­شناسی و ژئوشیمیایی گویای نهشت کانه­ها از گرمابی­های زیردریایی (بروندمی) در بستر حوضه­ی اقیانوسی نئوتتیس در زمان کرتاسه بالایی است. نسبت­های Mn/Fe در این کانسار بین 35_/1-7_/31 متغیر است و میانگین آن برابر 8 است. میانگین این نسبت چندین بار بیشتر از مقدار آن در نهشته­های فلزدار پشته­های میان اقیانوسی است. بالا بودن نسبت­های  Mn/Feو Si/Al، پائین بودن مقادیر فلزات کمیاب و به­ویژه فلزات Ni, Co و Cu، پایین بودن مقادیر عناصر Y و Ce و بالا بودن مقادیرSiO₂  Ba , Fe , Mn, و Sr به­عنوان شواهدی  از غنی­شدگی و تخلیه Mn از گرمابی­ها بروندمی هستند و نقش فرایندهای هیدروژنز در پیدایش این کانسار ناچیز است. بررسی ضرایب همبستگی میان اکسیدها و عناصر مختلف نیز نشان داد که هیچ ارتباطی بین فلزات Ni , Co و Cu با گرمابی­های بروندمی سرشار از Si, Mn و Fe وجود نداشته است.