مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

امروزه تشکیل زهاب اسیدی معدن یکی از مهمترین عوامل آلودگی معادن زغال­سنگ به شمار می‌آید، معادن زغال­سنگ کارمزد در استان مازندران به­عنوان یکی از بزرگترین و قدیمی­ترین مناطق تولید کننده­ی زغال­سنگ در حوضه­ی زغالی البرز مرکزی مطرح است. نمونه­برداری از زغال­سنگ، سنگ میزبان، زهاب­های معدنی و کانی­های ثانویه سطحی در تابستان 84 انجام شد. بر اساس بررسی­های هیدروژئوشیمی دو نوع زهاب در معادن زغال­سنگ کارمزد وجود دارند که شامل زهاب­های اسیدی (59_/4 pH =) از نوع Mg-SO4 و زهاب­های خنثی تا قلیایی از نوع Na-HCO₃-SO₄  است. مهم­ترین عامل در تشکیل زهاب­های اسیدی عدم تخلیه زهاب معدنی از تونل غیر فعال 13 و تماس طولانی مدت آب با کانی­های سولفیدی است، در نتیجه غلظت SO₄^2- همزمان با اکسایش پیریت  افزایش می­یابد. بررسی نمودارهای پراکنش بیانگر آن است که با افزایش سولفات میزان  pHو غلظت  HCO₃^- کاهش و EC, TDS ، (PO₄)₃^- و غالب کاتیون­ها و فلزات سنگین افزایش می­یابد. مدل­سازی هیدروژئوشیمیایی نشان می­دهد، در زهاب­های اسیدی کانی­های ژاروسیت، آلونیت، هیدروکسیدها و اکسیدهای آهن و آلومینیوم به صورت غالب ابر اشباع است، در صورتی که کانی­های کربناتی نظیر کلسیت، دولومیت، آراگونیت و رودوکروزیت به صورت اشباع است. نتایج پراش پرتو ایکس (XRD)، حضور کانی­های ناتروژاروسیت، پیکرینگیت، هالوتریکیت، ژیپس و اکسیدها و هیدروکسیدهای آهن را در نهشته­های ناشی از زهاب اسیدی اثبات کرد. بنابر نمودارهای ژیبس لیتولوژی پدیده ی غالب و مهم­ترین عامل افزایش غلظت یونی در زهاب­های معدنی اسیدی و خنثی تا قلیایی است.