مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کانسار­های روی و سرب عمارت و موچان در جنوب غرب اراک و در بخش میانی کمربند ملایر- اصفهان واقع  شده­اند. این کانسار­ها به­صورت لایه کران درون سنگ­های کربناتی وابسته به کرتاسه زیرین تشکیل شده­اند. کانی­سازی در این کانسار­ها بیشتر از نوع پر­کننده­ی فضای خالی و شامل اسفالریت، گالن، پیریت و مقادیر کمتر کالکوپیریت است که همرا با سیلیسی‌شدن سنگ دیواره رخ داده است. اسفالریت فراوان­ترین کانی سولفیدی است که در دو مرحله تشکیل شده­است. گالن به صورت فرعی همراه با اسفالریت و پس از آن تشکیل شد. بر اساس شواهد بافتی، سیلیسی شدن در دو مرحله مجزا رخ داده ‌است. در مرحله­ی اول، کوارتز­های ریز بلور به­طور کامل جانشین سنگ میزبان کربناتی شده است. در طول مرحله­ی دوم، فضای خالی و شکاف­های بین سنگ دیواره سیلیسی با کوارتز­های درشت بلوری که همرا با کانی­سازی بوده پر شد. داده­های ایزوتوپی گوگرد نشان داد که مقادیر ³⁴Sδ کانی­های سولفیدی از 8_/4+ تا 6_/11+ در هزار تغییر می­کند. بر اساس این نتایج، به احتمال زیاد گوگرد مورد نیاز برای کانی­سازی سولفید­ها از آب دریای کرتاسه زیرین تأمین شده است. دمای ایزوتوپی دو جفت گالن- اسفالریت در کانسار عمارت از ˚C1_/121 در مرحله اول تا ˚C8_/112 در مرحله­ی دوم تغییر می­کند که از دمای ایزوتوپی کانسار موچان (˚C4_/134) کمتر است. تلفیق نتایج زمین­شناسی، کانی­شناسی و ایزوتوپی گوگرد نشان می­دهد که آب، فلزات و سیلیکا از دیاژنز شیل و ماسه سنگ­های ژوراسیک مشتق شده­اند. احیای گرمایی - شیمیایی سولفات، بر هم کنش محلول با سنگ دیواره و سرد شدن آن از مهم­ترین ساز و کار­های نهشت کانسنگ بوده­اند.