مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کانسار آنتیموان ارغش در جنوب نیشابور و در بخش شرقی زون سبزوار واقع شده­است. این کانسار در مجموعه­ای از سنگ­های آتشفشانی و نفوذی وابسته به ائوسن تا الیگوسن تشکیل شده­است. کانی سازی از نوع پرکننده­ی فضای خالی است و به‌صورت رگه­ها، رگچه­های نامنظم و برش‌­های گرمابی رخنمون دارد. کانی‌شناسی رگه‌ها نسبتاً ساده است و استیبنیت کانی اولیه آنتیموان‌دار است. کانی­های پیریت، کالکوپیریت و اسفالریت سولفیدهای دیگری هستند که همراه با استیبنیت یافت می‌شوند. کوارتز، ایلیت، آدولاریا، کلریت، اپیدوت، کلسیت و کائولینیت مهمترین کانی‌های باطله­ی گرمابی را تشکیل می­دهند که در اطراف رگه‌ها تشکیل شده‌­اند. دگرسانی گرمابی در اطراف رگه­ها دارای منطقه­بندی است و سه نوع اصلی سیلیسی شدن در فاصله­ی نزدیک به رگه­ها، دگرسانی رسی پیرامون رگه­ها و دگرسانی پروپیلیتی در فاصله­ی دور از رگه­ها را تشکیل می­دهند. شدت دگرسانی رسی و سیلیسی شدن با افزایش عمق و دور شدن از رگه­ها کاهش می­یابد. ارزیابی داده­های زمین شیمیایی بر پایه تحلیل­های آماری چند متغیره، نشان دهنده­ی همبستگی مثبت بین عناصر Zn، Ag، As و Sb و الگوی توزیع مشابه این عناصر در گمانه­های مورد بررسی است. ویژگی‌های کانی‌شناسی، دگرسانی و زمین شیمیایی منطقه­ی مورد بررسی و مقایسه­ی آن با کانسارهای اپی‌ترمال نشان می­دهد که سامانه­ی رگه­ای کوارتز- آنتیموان ارغش در یک محیط اپی‌ترمال از نوع سولفیدی شدن پایین تشکیل شده­است. این داده‌ها نشان می‌دهد که جوشش و سردشدگی محلول گرمابی از مهمترین فرایندهای نهشت کانسنگ در منطقه­ی مورد بررسی است.