مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کرومیت یکی از کانی­های مهم موجود در سنگ­های مجموعه­ی اولترامافیک-مافیک ده شیخ واقع در جنوب شهرستان بافت (استان کرمان) است که به شکل­ها و میزان مختلف وجود دارد. این کانی در هارزبورژیت­های مجموعه­ی ده شیخ از نظر ویژگی­های بافتی به دو نسل مختلف تقسیم می­شود که از دیدگاه شیمیایی نیز با یکدیگر متفاوتند. نسل اول از انواع دیرگداز بوده و مقدار Cr# در آن بین 2_/46 تا 06_/60 متغیر است و درصد Al₂O₃ در آن پائین (21 الی 4_/44) است. نسل دوم که به صورت میان دانه­ای تشکیل شده­اند، نسبت به نسل نخست از Cr# تهی تر و از Al₂O₃ غنی­ترند. کرومیت در لرزولیت­های مجموعه­ی ده شیخ از نظر شیمیایی به نسل دوم کرومیت­های موجود در هارزبورژیت­ها شبیه است. در دونیت­های نامنظم موجود در مجموعه­ی ده شیخ، کرومیت به شکل­های مختلف مشاهده می­شود. دسته­ی اول به نظر ترکیبی مشابه انواع موجود در کرومیتیت­های ده شیخ اند، در حالیکه دسته­ی دوم دارای ترکیب شیمیایی مشابه کرومیت­های دیرگداز هارزبورژیت­ها هستند. کرومیت­های موجود در کرومیتیت­های ده شیخ دارای بیشترین مقدار کروم بوده و میزان Cr# در آن­ها از 69 تا 79 متغیر است. این کرومیت­ها در نمودار ژنتیکی، در گستره­ی کرومیت­های متبلور شده از گدازه­های بونینیتی قرار می­گیرند. کرومیت­های موجود در کرومیتیت­ها و بیشتر پریدوتیت­های مجموعه ده شیخ در نمودار زمین ساختی TiO₂ نسبت به Al₂O₃ wt% در گستره­ی پریدوتیت­های منطقه بالای فرورانش قرار می­گیرند. زمین- دماسنجی الیوین-اسپینل که برای پریدوتیت­های ده شیخ محاسبه شد، نشان دهنده­ی دماهای تعادل نیمه جامد (C°930 الی C°1080) برای این سنگ­هاست. محاسبات گریزندگی اکسیژن مقادیر 53_/1+ برای لرزولیت ها تا 94_/3+ را برای دونیت­ها بدست می­دهد که می­تواند در مناطق بالای فرورانش دیده شود. در مجموع، موقعیت زمین­ساختی بالای فرورانش، با وجود یک شاره­ی اکسیدی که از پوسته­ی اقیانوسی فرورونده مشتق شده است، می­تواند محیط مناسبی برای تشکیل پریدوتیت­ها و کرومیتیت­های مجموعه ده شیخ باشد.