مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

منطقه مورد مطالعه، در جنوب غربی شهرستان بیرجند )خراسان جنوبی( واقع است. واحدهای لیتولوژیکی مورد بحث، شامل بخشهایی از افیولیت ملانژ شرق کشور، با سن اواخر کرتاسه، ته نشستهای فلیش کرتاسه و پالئوژن، کنگلومرای نئوژن و سنگ های آتشفشانی ترسیر است. لیستونیتهای منطقه غالبا به صورت رگه ای و به رنگ زرد و قهوه ای و در راستای سطوح گسلها، مرز واحدها، سطوح لایه بندی، و بر گوارگی دیده می شود. تاثیر گرمابیهای حاوی CO₂ بر واحدهای یاد شده، تحت شرایط فیزیکوشیمیایی و تردمودینامیکی مناسب، باعث واکنشهای لیستونیت زایی شده است. بررسیهای صحرایی و میکروسکوپی مبین آن است که فرایندهای دگرسانی شامل واکنشهای پیش درآمد لیستونیت زایی )به ویژه واکنشهای مربوط به تشکیل سرپانتینیت و تالک در سنگهای اولترابازیک( و واکنشهای اصلی لیستونیت زایی است که طی آن، پاراژنز کانیایی اولیه سنگها تبدیل به مجموعه سیلیسی - کربناتی )لیستونیت( شده اند. فراوانی و نوع کانیهای تشکیل دهنده لیستونیتها به ترکیب سنگ اولیه، PH و Eh محیط، دما و فوگاسیته CO₂ و H₂O بستگی دارد. بررسیهای میکروسکوپی و XRD موید حضور منیزیت، برونریت، دولومیت، کلسیت، اسمیت زونیت، کوارتز، کلینوکلر، تالک، موسکویت، کرومیت، پیریت، و مگنتیت است. داده های SEM و بررسی مقاطع صیقلی نیز وجود سولفورهای آهن، نیکل و آهن – نیکل - کبالت را نشان می دهد که می تواند به عنوان کانیهای همراه، برای پی جویی عناصری مثل طلا، نقره، جیوه و... مورد نظر باشد.