تودهی گرانودیوریتی لخشک به عنوان بخشی از نوار گرانیتوئیدی زاهدان-سراوان، در 15 کیلومتری شمال غرب شهرستان زاهدان واقع شده است. ترکیب کلی توده، بیشتر از گرانودیوریت بوده و بهوسیلهی دایکهای فراوان میکرودیوریتی و داسیتی قطع شده است. این دایکها حدود یک تا دو میلیون سال پس از تبلور و سرد شدن تودهی لخشک، در آن جایگزین شدهاند. پلاژیوکلاز (الیگوکلاز- آندزین)، فلدسپار پتاسیم (ارتوز)، کوارتز، بیوتیت و آمفیبول (پارگازیت و ادنیت)، کانیهای اصلی سازنده توده هستند. در این پژوهش، از ترکیب شیمیایی این کانیها برای تعیین شرایط فیزیکی حاکم بر تبلور و جایگیری نهایی و جایگاه زمینساختی تشکیل این سنگها استفاده شده است. حضور آمفیبولهای کلسیک و بیوتیتهای اولیه شواهدی بر خاستگاه آذرین (I) توده گرانودیوریتی لخشک هستند. آمفیبولهای موجود در توده دارای مقداری بین 02/1 تا 3/1 هستند که نشانگر تبلور ماگمای تشکیل دهنده آنها در عمق 8/3 تا 4/8 کیلومتری (حدود 7 کیلومتری پوسته بالایی) است؛ امّا مراکز آمفیبولهای موجود در دایکها دارای مقداری
برابر 9/1 تا 3/2 است که عمق مخزن ماگمایی محل تبلور را در پوستهی میانی-زیرین (9/16 تا 23 کیلومتری) نشان میدهد که پس از جایگزینی در اعماق کمتر محل استقرار تودهی گرانیتوئیدی (پوستهی بالایی)، به خاطر ضخامت کم، به سرعت سرد شدهاند. دماسنجیهای انجام گرفته برروی سنگهای مورد بررسی نشانگر دماهای توقف تبادل و تعادل نهایی کانیها در دماهای ºC 732-645 برای تودهی نفوذی، ºC 824-730 برای دایکهای داسیتی و ºC 945-808 برای دایکهای میکرودیوریتی است. قرارگیری بیوتیتهای توده نفوذی لخشک در گسترهی آهکی-قلیایی، بیانگر تشکیل آنها در محیط زمینساختی حاشیهی فعال قارهای طی فرورانش سنگ کره اقیانوسی سیستان به زیر بلوک افغان است.
بازنشر اطلاعات | |
![]() |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |