مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

کانی­های گروه کلریت دارای دامنه­ی گسترده­ای از ترکیب شیمیایی هستند که بازتابی از شرایط فیزیکوشیمیایی تبلور آن­ها است. مدل محلول جامد (جانشینی کاتیونی) در شبکه بلوری کلریت به­صورت موفقیت آمیزی در تعیین دمای تبلور این کانی در محیط­های گوناگون زمین­شناسی همچون نهشته­های معدنی، دگرسانی­های گرمابی، دگرگونی درجه ی پایین و دیاژنز توسط برخی از پژوهشگران به­کار رفته است. در این پژوهش، از روش زمین دماسنجی کانی کلریت در تعیین دمای دگرسانی گرمابی و کانه­زایی نهشته ی سولفید توده­ای ناحیه قزل داش شمال باختر شهرستان خوی استفاده شده است. برای این کار، نمونه برداری سطحی و عمقی (از مغزه­های حفاری) انجام گرفت و پس از بررسی­های سنگ­نگاری (میکروسکوپی) و کانی­شناسی به روش پرتو ایکس (XRD)، تعداد 11 بلور کلریت که به بخش­های مختلف سیستم دگرسانی وابسته­اند، انتخاب و تجزیه شیمیایی نقطه­ای با دستگاه ریزکاوالکترونی روی آن­ها انجام گرفت. فرمول ساختاری کلریت­های انتخابی بر مبنای تعداد 14 اکسیژن محاسبه شد. کلریت­ها دارای تغییرات ترکیبی و جانشینی­های اتمی مشخصی هستند که بازتابی از دمای تبلور آن­هاست. تشکیل کلریت­های موجود در بخش­های گوناگون سنگ­های کانه­دار در گستره­ی دمایی 318-368 درجه سانتی­گراد، و برای کلریت­های موجود در سنگ­های دگرسان بی­کانه 202-210 درجه سانتی­گراد روی داده است. کلریت­های با دمای بالا محتوی Si کمتری نسبت به کلریت­های متبلور شده در دماهای پایین دارند.