مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

هورنفلس­ها و اسکارن­های سیاه کمر در 5 کیلومتری غرب روستای ده­سلم و در فاصله­ی 85 کیلومتری شهرستان نهبندان، جنوب­غربی استان خراسان­جنوبی و حاشیه­ی شرقی پهنه­ی­لوت قرار دارد. نفوذ توده­ی گرانیتوئیدی معروف به کوه­ریگی به سن ائوسن فوقانی  داخل سنگ­های آهکی و رسوبی کرتاسه باعث تشکیل این اسکارن شده است. کوه­ریگی دارای ترکیب غالب گرانودیوریتی و حاوی کانی­های پلاژیوکلاز، کوارتز، ارتوز، هورنبلند و بیوتیت است، بررسی­های ژئوشیمیایی و زمین­ساختی این توده نشان می­دهد که دارای ماهیت آهکی-قلیایی نوع  Iاست. هورنفلس­ها بیشتر حاوی کانی­های کوارتز، پلاژیوکلاز و پیروکسن هستند. بررسی­های کانی­شناسی و زمین­شناسی هورنفلس­­ها و زون­های اسکارنی سیاه­کمر نشان می­دهد که این کانی­ها طی دو مرحله اصلی دگرگونی و دگرنهادی (مرحله­ی پیشرونده و پسرونده) تشکیل شده­اند. که در مرحله­ی دگرگونی سنگ­های هورنفلسی و مرمرها و در مرحله­ی اصلی دگرنهادی پیشرونده سیلیکات­های کلسیمی بدون آب (ولاستونیت، گروسولار، آندرادیت و دیوپسید) تشکیل شده­اند، در مرحله­ی اصلی دگرنهادی پسرونده این کانی­ها دستخوش دگرسانی و به کانی­های سیلیکاتی کلسیمی آبدار (اپیدوت، کلریت و مقدار کمی ترمولیت- اکتینولیت) تبدیل شده­اند و در نهایت در دگرسانی پسرونده پسین مجموعه­ای ریزدانه از کانی­های کلریت، کوارتز، کلیست و کانی­های رسی بوجود آمده­اند. حضور ولاستونیت، مگنتیت و آندرادیت حاکی از تشکیل این اسکارن­ها در گستره­ی دمایی حدود 550 درجه­ی سانتیگراد و گریزندگی بالای اکسیژن (fO₂ = 10^-12-10^-23) بوده است، اسکارن سیاه کمر از نوع اسکارن­های کلسیمی است.