مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

بر اساس مشاهدات صحرایی، تورمالین­های واقع در لوکوگرانیت­های مشهد به دو دسته­ی نودولی (گره­ای) و خوشه­ای (دندریتی) تقسیم می­شوند. هندسه فراکتال ابزاری برای اندازه­گیری اشکال نامنظم است. بر اساس روش مربع شمار که یکی از ابزارهای هندسه فراکتال است بین بعد فراکتال و بی نظمی اشکال، ارتباط مستقیمی وجود دارد به­طوری که اجسام با بی­نظمی بیشتر دارای بعد فراکتال بزرگتری هستند. تورمالین­های گرهکی (متمایل به دراویت) و دندریتی (شورلیت) حاصل فعالیت­های مراحل تأخیری ماگمایی­اند. تفاوت در نرخ یا سرعت رشد، کشش سطحی، گرمای نهان تبلور که در نهایت باعث بی نظمی می­شوند، از فاکتورهای اصلی تشکیل شکل­های متنوع تورمالین در منطقه­ی مورد بررسی هستند. سردشدگی سریع بلورهای تورمالین در مراحل انتهایی تبلور ماگما، باعث ایجاد یک سطح ناهمگن با کشش سطحی متفاوت می­شود. نقاط با کشش سطحی پایین، بلورهای ریزتر را بیشتر متبلور می­کنند و همین رخداد منجر به بالا رفتن گرمای نهان تبلور و در نهایت بی­نظمی و ویژگی­های فراکتالی بیشتر مانند شکل­های دندریتی می­شود. در مورد شکل­های گرهکی انباشت مواد فرار و بخارهای در درون حفره­ها باعث اختلاف فشار در بیرون و درون حفره خواهد شد. فشار بیشتر بیرون حفره نسبت به درون آن باعث حرکت مواد مغذی از حاشیه به درون و مرکز حفره خواهد شد. تبلور در مرکز موجب بالا رفتن گرمای نهان تبلور در مرکز، اختلاف گرادیان دمایی و در نهایت جریان همرفتی و تبلور گرهک­های تورمالین با بی­نظمی بیشتر درون حفره می­شود.