مجله بلورشناسی و کانی شناسی ایران

سنگ­های الترامافیک در مجموعه­ی دگرگونی پرکامبرین تخت سلیمان بر اساس درجه­ی سرپانتینی شدن در دو دسته متاپریدوتیت­های سرپانتینی شده و سرپانتینیت­ها رده­دسته­بندی شده­اند. سرپانتین با بیش از 90% حجمی، تشکیل دهنده­ی اصلی سرپانتینیت­هاست. انواع سرپانتینیت­ها بر اساس نوع پلی­مورف­های سرپانتین، ویژگی­های ریزساختاری و بافتی شامل سرپانتینیت­های توده­ای، سرپانتینیت­های شیستی و سرپانتینیت­های کریزوتیل­دار شناسایی شدند. کریزوتیل در سرپانتینیت­ها طی شرایط ایستایی و برشی شکننده تشکیل شده است. در شرایط ایستایی کریزوتیل به همراه لیزاردیت حاصل از تجزیه­ی الیوین و پیروکسن در بافت­های سودومورفی غربالی و بستایت در سرپانتینیت­های توده­ای تشکیل شده است. با تشکیل و گسترش یک سری درز و شکاف در شرایط برشی شکننده در راستای منطقه­های برشی محلی، پدیده­ی سرپانتینی شدن دوباره فعال شده و الیاف کریزوتیل با گستردگی بالا در زمینه­ی ریز دانه­ی سنگ و نیز به­صورت پر کننده­ی رگچه­هایی به ضخامت میلی­متری در شکستگی­های داخل سرپانتینیت تبلور یافته است. ضخامت نازک رگچه­های آزبست در سرپانتینیت­های کریزوتیل دار تخت سلیمان احتمالاً در ارتباط با مقادیر بالای الیوین در ترکیب پروتولیت سرپانتینیت­هاست. مقادیر کم Cr₂O₃ در ترکیب شیمی کریزوتیل­های آنالیز شده، مقادیر کم کلینوپیروکسن و فراوانی الیوین در پروتولیت، سرپانتینیت­ها را تایید می­کند. سرپانتینیت شیست­ها در شرایط برشی شکل­پذیر در منطقه­های برشی ناحیه­ای تشکیل شده­اند. رگه­های آزبست آمفیبولی به ضخامت چندین متر به­صورت پر کننده­ی درزها و شکستگی­ها در منطقه­های برشی ناحیه­ای تشکیل شده­اند. طول الیاف ظریف و بلند آزبست آمفیبول تا چند سانتی­متر نیز می­رسد. بر اساس ویژگی­های ریخت­شناسی، سنگ نگاری، داده­های بیناب سنجی رامان، کانی­شناسی XRD و بررسی ریزپردازشی، آزبست در سرپانتینیت­های تخت سلیمان از نوع آزبست کریزوتیل و آزبست ترمولیت تشخیص داده شد.